Ako bi se neko danas potrudio da podesi sat, kako bi znao prema kom satu da ga podesi? Ako razmišljate kao većina ljudi danas, vjerovatno ćete ga podesiti prema satu vašeg pametnog telefona. Ipak, ako pogledate u vaš telefon, ali zaista pogledate i počnete da pretražujete po menijima sve do postavki, vidjećete da je vrijeme na telefonu „automatski podešeno“. Ponekad, vaš telefon tiho i nečujno upita mrežu vašeg dobavljača usluga: „Hej, znaš li koliko je sati?“ Ta mreža postavlja isto pitanje većoj mreži, koja pita još veću mrežu, i tako dalje preko dugačkog niza tornjeva i žica dok pitanje ne stigne do pravog gospodara vremena, Servera mrežnog vremena (Network Time Server), koji se referencira prema Nacionalnom institutu za standarde i tehnologiju u Sjedinjenim Državama, Saveznom institutu za meteorologiju i klimatologiju u Švajcarskoj i Nacionalnom institutu za informacionu i komunikacionu tehnologiju u Japanu, koji njime i upravljaju. To dugačko i nevidljivo putovanje obavi se u djeliću sekunde, zbog čega ne vidite da na ekranu telefona svjetluca 12:00 svaki put kad uključite telefon pošto mu se baterija istrošila.

Ja sam rođen 1983. godine, kad je nestajao svijet u kome su ljudi sami podešavali satove. Te godine, Ministarstvo odbrane Amerike podijelilo je unutrašnji sistem međusobno povezanih računara na dva dijela i tako stvorilo mrežu koju su koristile odbrambene snage, nazvanu MILNET, i drugu mrežu za narod, koja je nazvana internet. Prije nego što se godina završila, nova pravila su uspostavila uređenje granica tog virtuelnog svijeta, što je dovelo do pojave sistema naziva domena (Domain Name System) koji i danas koristimo –.govs,.mils,.edus i naravno,.coms – dok su ostatku svijeta dodijeljeni kodovi država:.uk,.de,.fr,.cn,.ru i tako dalje. Moja država (dakle, i ja) već smo bili u prednosti. Proći će još šest godina prije pronalaska Svjetske komunikacione mreže (World Wide Web) i oko devet godina prije nego što je moja porodica kupila računar sa modemom koji je mogao na nju da se poveže.

Naravno, internet nije jedinstveni entitet, iako imamo običaj da ga tako posmatramo. U tehničkom smislu, u stvarnosti, svaki dan se stvaraju nove mreže na globalnom čvorištu međusobno povezanih komunikacionih mreža koje vi – i još oko tri milijarde ljudi, što je otprilike 42 procenta svjetske populacije – redovno koristite. Ipak, koristiću taj pojam u najširem značenju da bih obuhvatio univerzalnu mrežu svih mreža koja međusobno povezuje većinu računara u svijetu pomoću skupa dijeljenih protokola.

Mnogi od vas su možda zabrinuti jer ne znaju razliku između protokola i rupe u zidu, ali svi mi koristimo veliki broj protokola. Recimo da predstavljaju jezike kojima se služe mašine, zajednička pravila koja poštuju da bi se međusobno razumjele. Ako imate godina otprilike koliko i ja, vjerovatno se sjećate da ste u adresnu traku pretraživača veba morali da unesete „http“ na početku adrese veb-sajta. Slova su se odnosila na protokol za prenos hiperteksta (Hypertext Transfer Protocol), jezika koji ste koristili da biste pristupili svjetskoj komunikacionoj mreži, toj ogromnoj zbirci sajtova koji su uglavnom bili tekstualnog sadržaja, ali mogli su da reprodukuju video i audio zapise. Govorim o sajtovima Google, YouTube i Facebook. Svaki put kad provjeravate mejlove, koristite jezike kao što su: IMAP, protokol za pristup internet porukama (Internet Message Access Protocol), SMTP, jednostavni protokol za prenos elektronske pošte (Simple Mail Transfer Protocol) i POP3, protokol za elektronsku poštu (Post Office Protocol). Prenos datoteka prolazi kroz internet koristeći FTP, protokol za prenos datoteka (File Transfer Protocol). Što se tiče procedure podešavanja vremena na vašem telefonu, koju sam prethodno spomenuo, te ispravke se dobijaju preko NTP, protokola mrežnog vremena (Network Time Protocol).

Svi ti protokoli su poznati kao protokoli sloja aplikacije i sastoje se samo od jedne porodice protokola među mnogobrojnim protokolima na mreži.

PRIREDILA:

ŽIVANA JANjUŠEVIĆ

(NASTAVIĆE SE)

---