Nada Marinković, novinar i pisac, sjeća se jedne od posjeta 1956. Isidori Sekulić, na Topčiderskom brdu i, na spomen Krleže, velika spisateljica je odbrusila: „Taj živi uz presto, lako je njemu... Štampa šta hoće i gdje hoće... Gleda sa visine, mi smo za njega primitivci, ćevapi i crni luk, ćepenci popljuvani muvama...” O jednom Krležinom boravku u Beogradu, u ljeto 1956. godine, Sveta Lukić, jedan od urednika časopisa „Delo”, u to vrijeme, zapisao je: „A Krleža nas voza, istog ljeta, cijelo jedno podne u Bezistanu. Poslije, uveče, kod Oskara Daviča u ulici Doktora Kestera, pravi parade, zavitlavajući Marka Ristića; zatim sledeće večeri u Klubu književnika obrće oko prsta Zorana [Mišića] i Vaska [Popu] koji se paste da mu protumače ulogu nacionalne tradicije... Ali ne obećava ništa, da bi nam uskoro uturio Šinkov [Ervin] ‘Krvavi mit’, knjigu o ‘Rubu pameti’, koju smo iz broja u broj štampali tokom cijele jedne godine. Kasnije je poslao pregršt svojih marginalija u redakciji Anđelka Malinara iz Leksikografskog zavoda...”

Milan Bogdanović objavljuje kod Matice srpske u Novom Sadu knjigu „O Krleži”, sa predgovorom Zorana Gavrilovića. Počinju pripreme za izdavanje djela M. Krleže u Beogradu – u ljeto 1957. je takvu najavu saopštio novinarima „Nolita”: izbor će obaviti sam autor, a biće ukupno sedam knjiga. Na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu 1959. godine izvedene su (premijerno) dvije Krležine predstave – najprije drama „U aganoji”, u režiji Bojana Stupice, sa kostimima Milice Babić, a igrali su velikani: Ljubiša Jovanović, Sava Severova, Božidar Drnić, Marica Popović... I predsjednik Republike Tito došao je na predstavu Krležine drame...

Srpska književna zadruga 1961. objavljuje Krležinu „Knjigu eseja” (izbor je sačinio Milan Bogdanović, koji je izabran za spoljnjeg člana Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti, kao uostalom i drugi Krležin prijatelj Marko Ristić). Tim povodom kritičar „Politike” Miloš I. Bandić je napisao oduševljen prikaz da je riječ o knjizi koja je „svjedočanstvo o stvaralačkoj revolucionarnosti, o strastvenom istrajavanju u borbi za istinu i progres, i evidentni dokaz u kojoj mjeri Krležina misao danas trijumfuje”. Krajem maja stigao je ponovo u Beograd, kolima „preko spačvanskih šuma u punom pljusku”. Onda sjutradan, izlet na Avalu sa Ristićevima, i fotografisanje za uspomenu, prije podne, a popodne ručak kod Broza, na rođendan.

Srpska književna zadruga unijela je u izdavački plan da u svom 54. redovnom kolu objavi jednu knjigu Miroslava Krleže. Milanu Bogdanoviću povjeren je izbor Krležinih tekstova – eseja i proznih radova od najranijih vremena njegovog književnog rada (u „Plamenu”) do sadašnjih priloga u nedjeljnom „Vjesniku”. Sekretar SKZ Živorad Stojković putovao je, tim povodom, u Zagreb, na dogovor sa Krležom. „Knjiga eseja” – tako će definitivno biti nazvana Krležina knjiga, i u njoj će biti tekstovi o pijanoj novembarskoj noći 1918, zatim o Franu Supilu, Juriju Keroševiću, Stjepanu Radiću u Beogradu, Moši Pijade, govoru na kongresu književnika u Ljubljani, o stopedesetogodišnjici Prvog srpskog ustanka... A na kraju knjige je Bogdanovićev tekst „Razmišljanja o Miroslavu Krleži”.

U Užicu je 4. jula 1961. održana velika svečanost, na kojoj se okupila elita jugoslovenskog političkog, javnog i kulturnog života, a povodom obilježavanja 20. godišnjice revolucije. Naravno, došao je Tito, ali i Miroslav Krleža, pored Veljka Petrovića, Branka Ćopića (Andrić nije bio), Oskara Daviča, Dobrice Ćosića, Antonija Isakovića... Vrućina je bila neizdrživa, a hroničari su zabilježili da su velikani jugoslovenskih književnosti pažljivo slušali Titov govor, a onda su mu se pridružili na svečanom ručku u užičkom Velikom parku, pod šatorima...

PRIREDIO:

MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)

---