„Ime ruže”, „Fukoovo klatno”, „Džojsove poetike”, „Nepostojeća struktura”, „Estetski problemi”, „Forme sadržaja”, –„Traktat o generalnoj semiotici”, „Kako napisati diplomski rad”, „Apokaliptičari i integrisani”, „Ostrvo dana pređašnjeg”, „Baudolino”, „Tajanstveni plamen kraljice Loane”, „Praško groblje”, „Nulti broj” – naslovi su vrhunskih djela kultnog italijanskog pisca – Umberta Eka.
Svjetsku popularnost Umberto Eko je stekao romanom „Ime ruže“ koji je objavljen 1980. godine. Kritika je ovaj roman označila kao „postmoderni filozofsko-detektivski kripto roman“ odnosno „izmišljena hronika srednjovjekovnih tekstova“. Roman je preveden na 47 jezika i prodat više od 30 miliona primjeraka. Bio je na listi 100 najznačajnijih knjiga 20. vijeka i dobitnik nagrade „Premio Strega“ 1981. godine.
Roman čine stari tekstovi, zaplet poput onih u kriminalnim romanima, nesvodivi i neodgonetljivi književni lavirint, magičnog naslova, priča o svjetskim religijama, mistici, i sa apokalitičnim krajem: požarom u manastirskoj biblioteci, potpunim nestankom najveće biblioteke hrišćanskog svijeta, to jest, njenim uništenjem uništen je i cio svijet. No, pojavom pripovjedača koji sakuplja ostatke onoga što je preostalo nakon poništavajućeg plamena, poput Feniksa rađa se novi svijet.
Francuski reditelj Žan Žak Ano snimio je istoimeni film „Ime ruže“ 1986. godine sa Šonom Konerijem i Kristijanom Slejterom u glavnim ulogama.
Roman „Fukoovo klatno“ Nikola Milošević je nazvao „romanom pljosnatih likova“.
„Ono što je Đorđo de Kiriko u svijetu slikarstva, to je Umberto Eko u svijetu literature. Naizgled „Fukoovo klatno“ spada po svojim bitnim strukturalnim obilježjima u grupu „zatvorenih” književnih ostvarenja. Ono nema poput Džojsovih tvorevina, otvorenu lepezu značenja koja se po volji može ispunjavati različitim „smislovima“. Ono je svojevrsno djelo – šifra – za koje po definiciji postoji ključ i čije smisaone granice utoliko imaju onu renesansnu određenost i čistotu...(...)
U knjizi Umberta Eka, međutim, već sama struktura likova, koji su isključivo pljosnati upućuju na metafizičku ravan značenja. Moglo bi se stoga reći da se ovo Ekovo djelo nalazi prema književnoj tradiciji otprilike u onom istom odnisu u kome slikarstvo Đorđa de Kirika prema slikarskim delima klasičnog, figuralnog sklopa.“
Govoreći o zadacima umjetnika, Eko na jednom mjestu kaže: „Zadatak umjetnika – intelektualca je da proizvodi krize, a zadatak političara je da ih rješavaju. Međutim, političari proizvode krize očekujući da ih umjetnici rješavaju.“
Poslednji roman koji je objavio „Nulti broj“, govori o teorijama zavjere i nesrazmjernom strahu koji prevladava čim počne da se govori i piše o tome.
„Paranoja od univerzalne teorije zavjere je moćna zato što je trajna. To je psihološko iskušenje naše vrste. Karl Poper je napisao divan esej o tome, rekavši da je sve počelo od Homera. Sve što se dogodilo Troji bogovi su smislili dan ranije na vrhu Olimpa. To je način da se ne osjećate odgovrnim ni za šta, i zato neke diktature koriste mehanizme univerzalne teorije zavjere kao oružje.”
Eko je rođen 5. janaura 1932. godine u Aleksandriji u Sjevernoj Italiji. Pripadao je književnom pokretu „Grupa 63“; bio je osnivač časopisa II Marcatre i II Quindici. Proučavao je sredstva masovnog informisanja u okviru semiologije estetike primjenom strukturalističkog metoda. Pisao je eseje, knjige iz teorije umjetnosti, lingvistike i semiotike, književne kritike i knjige za djecu. Dobitnik je zvanja počasnog doktora na više od trideset svjetskih univerziteta.
Bez obzira što su njegovi romani stekli planetarnu popularnost, Eko je živio veoma povučeno, u adaptiranom manastiru iz 13. vijeka, svirao je blok flautu i redovno, uz pratnju supruge na gitari izvodio djela srednjovjekovnih i renesansnih kompozitora. Umro je 19. februara 2016. godine.
Ostavio je testamentarnu zabranu da se deset godina od dana njegove smrti ne govori o njemu i njegovom djelu.
Jer, kao što reče jedan od njegovih junaka „Za knjigu je dobro ako je čitaju. Knjiga se sastoji od znakova koji govore o drugim znakovima, koji pak govore o stvarima.“
Piše:
MILICA KRALj
(Kraj)

---