-PIŠE: SVETISLAV ŠESTOVIĆ

Gubici Tarskog odreda od granice pa do ulaska u Pljevlja bili su: 47 poginulih i 87 ranjenih. Među poginulima su: poručnik Petar Kaljević, potporučnik Lazar Leković, komandir dobrovoljačke – ustaničke čete iz Premćansko-krupičkog bataljona Đuro T. Knežević i barjaktar istog bataljona Ilija S. Vojinović. Po nekim nezvaničnim podacima, gubici u redovnoj turskoj vojsci iznosili su oko 145 poginulih i više od 90 ranjenih. Gubici kod bašibozuka bili su nekud i veći. Kada je Srbija ušla u rat i kada je njena Javorska brigada počela napredovanja u pravcu Sandžaka, turske trupe su počele povlačenje i bez otpora. Tako su 11. oktobra napustili Pljevlja, a 15. su u Pljevlja ušle crnogorska i srbijanska vojska. Stanovništvo Pljevalja izašlo je na ulice i oduševljeno pozdravilo i jednu i drugu vojsku kličući: „Živjeli oslobodioci, živjela oslobodilačka hrabra vojska“! Mudri Pljevljaci nijesu pominjali ni jednog, ni drugog kralja ili vladu, niti Beograd ni Cetinje, znali su da su dvije vojske došle iz dva različita pravca i tako i oslobodile...

Pošto je u oslobođenim krajevima uspostavljena oblasna uprava, komandant Vojnog okruga je 23. oktobra izvršio pokret vojske u pravcu Sjenice sa ciljem da razbije zaostale grupe turske vojske (redife i bašibozuka) i razoruža tamošnje muslimansko stanovništvo. Istočni odred nastavio je napredovanje i nizao uspjehe, 30. oktobra oslobodio je Peć, a 4. novembra Đakovicu. Počele su pripreme za odlazak u Skadar, jer je Vukotić 11. novembra izdao naređenje Vujisiću da sa poljskim bataljonom Kolašinske brigade i Prošćensko-baričkim dobrovoljačkim bataljonom putujući „dnevi noći“ idu ka Podgorici. Postupajući po naređenju, Vujisić je 13. novembra, sa Poljskim i Prošćensko-baričkim bataljonima krenuo u pravcu Podgorica – Skadar, gdje su dobili zadatak da uđu u sastav Kolašinske brigade. Vujisić je izvijestio Vukotića, da u Bijelo Polje, za održavanje reda i mira ostavlja Bjelopoljski, Brzavski i Pećarsko-pešterski bataljon, vod baterije sa oba topa i 60 vojnika iz Poljskog bataljona.

Po kazivanju savremenika iz toga vremena, i iz Prošćensko-baričkog bataljona, iz Kolašina vraćen je jedan manji dio boraca za Bijelo Polje. Po svoj prilici, put Skadra su nastavili zdravi i najizdržljiviji borci. Prošćensko-barički bataljon ušao je u sastav Kolašinske brigade, a svi zajedno u Zetski odred. Od 21. novembra 1912. godine do 21. januara1913. na Skadarskom frontu bilo je primirje. Za to vrijeme u Londonu su vođeni pregovori za zaključenje mira. Pošto pregovori nijesu uspjeli, 21. januara 1913. godine obnovljene su borbe.

Tako je po hladnom januarskom vremenu otpočela strašna i krvava bitka za Skadar. Prvi napadi su otpočeli na čvrsta utvrđenja Veliki Bardanjolt, Taraboš i Bridicu. Teške i krvave borbe trajale su sve do 8. aprila, kada je Esad-paša uputio crnogorskoj komandi zahtjev za pregovore. Turske jedinice bile su iscrpljene i na predaju primorane. Tako je Esad-paša 10. aprila potpisao kapitulaciju svojih snaga. Crnogorska vojska ušla je u grad Skadar 14. aprila 1913. godine. Ova crnogorska epopeja ili avantura koštala je Crnu Goru 2.430 poginulih, 406 umrlih i 6.602 ranjena. Sve je to bilo uzaludno. Velike sile su, ovu staru srpsku prestonicu, poklonile novoformiranoj državi Albaniji. Kralj Nikola bio je primoran da Skadar preda međunarodnim trupama i povuče svoju vojsku, što je i učinjeno 14. maja 1913. godine.

Žrtve Prošćensko-baričkog bataljona u ovome ratu ostale su nepoznate. Mir među Turskom i saveznicima sklopljen je u Londonu 30. maja 1913. godine. Time je Prvi balkanski rat završen i okončan proces konačnog nacionalnog oslobođenja balkanskih naroda. Balkanski rat bio je oslobodilački, narod Zatarja, a i cijelog Balkana, oslobodio se viševjekovne Turske imperije, a time i uništeni feudalni odnosi.


(Nastaviće se)

---