-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Njutn se od mladićkih godina, pa sve dok je iz Kembridža prešao u London (1696), neprekidno aktivno bavio alhemijom i hemijom. Te oblasti su bile veoma mnogo zastupljene ne samo u njegovom radu, praktičnoj djelatnosti u ispitivanju raznih elemenata, smjesa i jedinjenja, nego i u okviru njegovog razmatranja i tumačenja strukture materijalne stvarnosti. Ovaj velikan se prvi put detaljnije upoznao sa pojedinim supstancama, posebno biljnog porijekla, još kada je kao učenik stanovao kod grantamskog apotekara Klarka. Tada su apotekari (farmaceuti) samostalno pravili razne ljekove, tinkture, meleme i druge proizvode namijenjene mnogobrojnim korisnicima. Oni su bili izvanredno dobri poznavaoci raznih biljaka i njihovih farmakoloških svojstava, ali i načina kako se iz njih mogu dobijati određeni ljekovi, masti i tinkture. Tadašnje apoteke su, zapravo, predstavljale posebne hemijske laboratorije gdje se neprekidno odvijao proizvođački rad, ali se istovremeno i vršile razne analize i ogledi u nastojanju da se naprave što bolji, kvalitetniji i djelotvorniji medikamenti.

Za vrijeme studija i kasnijeg svog nastavničkog rada u Kembridžu, Njutn je otpočeo veoma stručno, prilježno i istrajno da se bavi alhemijskim i hemijskim proučavanjima. U početku, međutim, nije imao pogodno mjesto gdje bi mogao upražnjavati praktični rad i tako neposredno vršiti direktna ispitivanja pojedinih materija i njihovih svojstava. Stoga je prikupljao svu tadašnju dostupnu literaturu, koja se bavila pitanjima iz oblasti hemije i alhemije, kao i srodnih područja. Godine 1667. sastavio je i rječnik hemijskih i alhemijskih termina (pojmova) kako bi imao solidnu teorijsku osnovu za praktični rad. Kada je konačno obezbijedio uslove da se može i praktično posvetiti neposrednim ispitivanjima, Njutn se posvetio tom području sa ogromnim zanosom i besprimjernom upornošću. O tome svjedoče mnogobrojni Njutnovi zapisi i recepti, koje je on godinama brižno i savjesno bilježio. Sačuvana je, pored mnogih drugih njegovih papira, i jedna velika bilježnica koja ima preko 300 strana, u kojoj je on pedantno bilježio svoja hemijska i alhemijska zapažanja, unosio razne primjedbe, pročitane pojedinosti vezane za karakteristične osobine pojedinih supstancija i sl. Njutn je punih 30 godina, i to od 1666. pa do 1696. godine, bio zaokupljen problemima alhemije i hemije, i to znatno više ovom prvom oblašću. Kasnije je, kada je postao profesor (1669), mogao nesmetano da koristi laboratoriju koju je, zajedno sa kolegom Džonom Vikinsom, osposobio za potrebe svojih ispitivanja.

U specifičnom ambijentu male laboratorije, koja se nalazila kao pomoćna zgrada u blizini Velikih vrata Triniti koledža, Njutn je mnogo vremena provodio vršeći svoje alhemijske oglede. Cilj mu je bio da otkrije način dobijanja zlata iz raznih drugih metala i njihovih legura, smješa i jedinjenja, što smo već spomenuli. Kada bi se prihvatio raznih hemijskih posuda i supstanci, obično bi se udubio u dugotrajan iscrpljujući eksperimentalni rad, kojeg mnogo volio tako da mu nije naporno padao. Često je Njutn uranjao u neka svoja posebna proučavanja, koja su zahtijevala naporna i dugotrajna samoodricanja od uobičajenih radosti svakodnevnog života. Kada bi se, na primjer, strastveno unio u neki konkretni alhemijski problem, ostajao bi u svojoj laboratoriji i po cijele noći, tako da je i inače, kratko vrijeme svog spavanja još više skraćivao. Na pojedinim ogledima je, međutim, ostajao da radi i po više dana, ali je bilo i takvih kojima se kasnije vraćao i po nekoliko puta. Stoga nije čudno što je Njutn odlično upoznao mnoge supstance i njihove osobine, i što je bio uvjeren da postoji način da dođe do cilja ukoliko bude uporno istrajavao na svom zacrtanom alhemijskom putu. Međutim, dugotrajan i težak rad u laboratoriji gdje je neprekidno gorela vatra, i gdje su stalno djelovala razna isparenja, od kojih su pojedina bila otrovna – imao je, svakako, i negativnih posledica, posebno na njegovo zdravlje.


(Nastaviće se)

---