Djelima visoke literarne vrijednosti ruski nobelovci su u isti mah negirali tezu o sovjetskoj Rusiji kao zemlji obećanoj. Osim Šolohova, koji je s manje nevolja prebrodio Scilu i Haribdu ruske verzije komunizma, a ipak uspio da prikaže i naličje revolucije, ostali laureati u domovini, do Brodskog, padali su u nemilost vlasti sovjeta, bivali izlagani progonima, robijali, emigrirali... Prvi ruski nobelovac, Bunjin, s bjelogardejcima je umakao pred crvenim odredima grčkim brodom spasa, „Sparta“, iz Odese na Crnom moru, da bi se potom nastanio u Francuskoj; Pasternak se, nakon saznanja da je dobitnik Nobelove nagrade, pod pritiskom sovjetskih vlasti, tog priznanja javno odrekao pisanom porukom Žiriju; Solženjicinu 1970. godine nije dozvoljeno da ode iz Rusije u Švedsku da primi nagradu, a biva protjeran 1974. pa mu je tek tada uručena.

Josif Brodski (1940–1996) svojim životnim i stvaralačkim putem ponavlja lekciju ruskih nobelovaca, napušta Rusiju poslije upornih nastojanja, i to preko Beča, pa takođe za Ameriku, kao i Solženjicin.

Indikativno je da, od petorice ruskih pisaca nobelovaca, trojica imaju jevrejske korijene: Pasternak, Solženjicin i Brodski, i da su doživjeli veće progone možda i kao ruski Jevreji.

...Praktični sovjetski „pedagozi“ slali su i Brodskog na hlađenje emocija na vaspitno-popravni Sjever. Rođen je u tadašnjem Lenjingradu, i imao tu „privilegiju“ da u njemu, kao dijete, proživi devetsto dana njemačke blokade.

Do 1963. se, kao anoniman mlad pjesnik, bavio pisanjem i prevođenjem s njemačkog, španskog, poljskog i srpskohrvatskog. Prevodio je i pjesnike sa naših prostora: Desanku Maksimović, Vesnu Parun, Izeta Sarajlića... Gradske vlasti su tokom iste, 1963. godine, poradile na popularnosti mladog Brodskog putem kritičkog teksta u listu „Večernji Lenjingrad“ optužujući ga za parazitizam, jer doista i nije želio da redovno pohađa školu, niti da se zaposli. Stihovi su mu kritikovani kao smjesa dekadentno-pesimističkog modernizma, i čak običnog brbljanja. Tako je Brodskome jedino preostalo da pređe trnovit put od „brbljivca“ do nobelovca. Revnosni čuvari sovjetskog puta jednoglasno su zaključili na sudskom procesu mladom pjesniku da Lenjingrad nije za takve. I uz to se nijesu ni osvrnuli na visoko uvažavanje koje je već tad prema Brodskome gajila velika pjesnikinja Ana Ahmatova ocjenjujući da je riječ o majstoru neprevaziđenih strofa. Brodski je kod nje dolazio sa grupom mladih pjesnika, spremnih da uče od velike poetese. Čak nije pomoglo ni snažno zauzimanje drugih stvaralaca, Paustovskog, Maršaka, Čukovskog... Čak ni glasan apel Žan Pol Sartra.

Kao kuriozitet, ostala je samouvjerena, a vidovita izjava mladog pjesnika tokom suđenja: da će on, u stvari, svojom poezijom jednom proslaviti i svoju cijelu otadžbinu, što je u sudnici dočekano uz ironičan, kolektivni smijeh. Na kraju je presuđeno da mlada danguba, optuženi Josif Brodski, zbog svojih nepodobnih pjesama, a preko njih lošeg djelovanja na zdravu sovjetsku omladinu, nema pravo sebe smatrati ni pjesnikom, ni prevodiocem. Stoga je nakon suđenja u februaru i martu 1964, uz otežavajuću okolnost po osnovu „socijalnog parazitizma“, poslat prvo nakratko na psihijatriju, pa u Sibir, u dio bliže Lenjingradu, Istočni, u arhangelsku oblast, kao naručenu za razgledanje sibirskih pejzaža i rashlađivanje vrućih pjesničkih umova. A, da mu ne bi zasmetala kulturna događanja u Arhanglesku, poslat je još dalje, da samuje u zabačenom seocetu Njurenka, s presudom u džepu na pet godina, koja je kasnije smanjena na godinu i po. Ali Brodski već sljedeće, 1965. godine, uspijeva na volšeban način da štampa knjigu pjesama „Pjesme i poeme“ na ruskom, i to u Njujorku! A tokom sljedeće dvije godine biva čak i u Rusiji objavljivan, pojavljuje mu se nekoliko pjesama u godišnjaku „Dan poezije“. Zbirka pjesama „Stanica u pustinji“ objavljena mu je u Americi 1970. godine, a 1971. i na srpskohrvatskom u Beogradu, u izdanju „Nolita“.

No, sve ovo, pa i nerealizovani respektabilni pozivi iz inostranstva, još nije bilo od pomoći Brodskome na književnoj rehabilitaciji u zvaničnoj Rusiji, a nije mu bio dozvoljen izlazak iz zemlje...

Piše:

PROF. DR DRAGAN KOPRIVICA

(Nastaviće se)

---