-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

U tom smislu, svi pokušaji da se putem psihoanalize odredi vrijednost ovih iracionalnih kombinacija pokazali su se neefikasnim, jer se svode na objektivizaciju sadržaja, a to je upravo ono čemu se Bunjuel protivio. Nizanje događaja, te spontane asocijacije, povišenost temperature, blještavost i vješto upotrebljeni ikonografski znakovi zapravo su način na koji Bunjuel želi da ukaže kako mogućnosti filma ne treba podređivati realnosti već krajnje subjektivizirati. Film je ono kako ga neko od gledalaca doživi i stoga je teško tražiti određenija značenja i poruke. Bunjuel ovim sugeriše određenu atmosferu, unutrašnja raspoloženja njegovih junaka, stanja podsvijesti, mučninu koju izaziva nasilje, besmislenost svake jave, trivijalnost opštih emocija i vjeruje da je u takvom iskazivanju i ljepota samog filma. Gotovo istovjetni procesi mogu se pratiti kroz slike Salvadora Dalija iz tog perioda. Prečesto je, zbog svog velikog uticaja na rokenrol spotove, „Andaluzijski pas” skraćivan i prerađivan u formu nepovezanih, zapanjujućih slika bez nekog određenog smisla: mrtvi, naduveni magarci na klaviru, mravi u šaci. Međutim, ovo previđa činjenicu koja ovom filmu daje objedinjujuću snagu. Činjenicu da Bunjuel, na mnoge načine, slijepo slijedi određena pravila klasičnog kontinuiteta i vezivanja, praveći tako neku vrstu uznemiravajućeg narativnog smisla koji se kreće među fragmentima pozajmljenim iz podsvjesnog. „Andaluzijski pas” obiluje grubostima i velikom unutrašnjom agresivnošću. Ona, međutim, nije sama sebi svrha i nisu to samo objašnjenja određenih psihičkih stanja. Nekontrolisane emocije, nepovezane slike, nihilistička, a i dadaistička razornost imaju svoje unutrašnje značenje. Ono se iskazuje kroz osjećanje da Bunjuel ne razara samo ovještale forme filmskog izraza već i društvene norme i konformizam samog života. Zar sve naše misli, akcije, pa i želje ne kriju nešto sasvim drugo? Da bismo imali mogućnosti da uživamo u životu, da se priviknemo na potpuno saznanje i cijelu istinu nužno je osloboditi život svih opterećenja i uslovnosti koje mu se svakodnevno, tom objektivnom realnošću, nameću. Cio film je u znaku tog protesta i vjerovanja u slobodu stvaralaštva. Do toga mora da dođe svaki reditelj pa i svako u filmu i otuda kod Bunjuela nema insistiranja na univerzalnim simbolima. Ako razmišljamo o pravoj poeziji pa i o novom sadržaju filma i njega moramo prihvatiti na drugačiji način. Intuitivni doživljaj je nužan kod svakog gledanja. I bez takve saradnje nije se moguće ni približiti svijetu filma kakav je „Andaluzijski pas”. Te slike ne prave kompromis sa našim ukusom, one nam se ne nude sa servilnošću već nam se nameću putem šokova, to se, naravno, može i doživjeti i kao atak, koji treba da razbije našu svijest i moć razuma. U tome je njihovo djelovanje i neograničenost u mogućim asocijacijama i kombinacijama. U svemu tome ima velikog zamaha, ali se tokom „Andaluzijskog psa” primjećuju i izvjesne metamorfoze kod samog reditelja. Ako je u početku insistirao na automatizmu slika i utisaka – tokom zbivanja shvatio je da i njegova htjenja moraju biti nešto jasnija i prihvatljivija. To se potvrdilo i njegovim sledećim filmom „Zlatno doba” koji zajedno čine cjelinu u toj ranoj fazi razvoja Luisa Bunjuela. Bunjuel je počeo sa ekstremnim stavovima, postavljajući pred sobom maksimalne ciljeve, ali se nikad nije zadovoljio da ostane na nivou totalne destrukcije. Jer, za njega ne postoji ono ništa i iza te beskrajne subjektivnosti naziremo sasvim određena osjećanja prema postojećem svijetu – kroz konstituisanje ovih čudesnih slika nameće mu se jedan drugačiji smisao. Zato je on u kasnijim svojim filmovima bio spreman na razne kompromise i ublažavanje ovog stava, jer se nije mogao odreći svog prisustva i odnosa prema realnosti. Razbijanjem ograničenja i suočavanjem sa svim mogućnostima filmske slike dovodi stvaraoca do potpunijeg saznanja o sebi samom, a to je polazna osnova za zauzimanje stava prema životu.


(Nastaviće se)

---