-Piše: VESELIN DRAŠKOVIĆ

Ideologija totalitarizma i dominacije je zajednički imenilac svih oblika imperijalizma. U nekim državama tranzicije se formirao rekombinovani i degenerativni neoimperijalizam kvazi-neoliberalnog tipa. Nekad su postojale kolonijalne (geografske) i neokolonijalne (industrijske) imperije. Neoliberalni tip (neokomunistički – izraz R. Uljarevića) se u navedenom kontekstu može okarakterisati kao oblik postkolonijalni zbog rasipnosti razvijenih (bogatih) i preživljavanja nerazvijenih (siromašnih). Sve imperije su se istorijski urušavale i/ili smjenjivale, kao i ideologije, formacije, totalitarizmi, dominacije i eksploatacije. Čekamo da „dođe” progres, realna institucionalizacija, humanija društvena odgovornost i demokratija.

Svi monizmi, mitologije, ideologije i dogmatizmi su štetni, jer su zasnovani na dvojnim aršinima i interesnoj retorici i praksi. Kad se izopačeni individualizam (rijetkih i privilegovanih „efikasnih vlasnika“) nametne kao društvena i civilizacijska norma i temelj formalnog kvaziinstitucionalnog monizma (čija je ideološka podloga neoliberalizam), onda je jasno kako i zašto dolazi do društvene i ekonomske klokotrizacije (smišljenog, orkestriranog i dugoročnog „prodavanja magle“ narodu, bez posljedica po prodavce). Ona je u direktnoj suprotnosti sa institucionalnim pluralizmom, demokratijom, vladavinom prava i razvojem, koji karakteriše sve razvijene države i privrede. To je osnovni uzrok stvaranja i okoštavanja sociopatološkog kočionog mehanizma tranzicije.

Kvazi-neoliberalizam je ideološka i antiinstitucionalna dogma privilegovanog sloja društva, koji sprovodi interesno i kvaziinstitucionalno nasilje preko poremećenih vrijednosnih kriterijuma i kriminalno uspostavljenih alternativnih institucija. Ta dogma, utopija i iluzija („tržišni fundamentalizam“) o individualizmu je metodološki, epistemološki (shvaćena kao razlika između istine i vjerovanja) i ontološki u stalnom i neminovnom sukobu sa institucionalnim pluralizmom kao civilizacijskom tekovinom. Ona korespondira s nebuloznom neoliberalnom floskulom o tzv. „minimalnoj državi”, koja je višestruko metodološki nekonzistentna. Jer, nejasno je misli li se na socijalnu državu (socijalne nejednakosti), pravnu državu (minimum vladavine prava, redukcija prava svojine i njihove efikasne zakonske zaštite), političku državu (minimum parlamentarizma i demokratije) ili ekonomsku državu (redukcija instrumenata makroekonomske politike, integralnog tržišta i zdrave konkurencije).

Neoliberali su drsko i naivno ignorisali liberalne Dž. Loka liberalizma („društva s akcentom na pojedince, koji su što više odvojeni od države i politike” (!), Dž.S. Mila o „ravnoteži između individualne nezavisnosti i društvene kontrole” (!), R. Nozickog da je minimizacija države opravdana samo kad je „ograničena na uske funkcije zaštite od nasilja, krađe, prevare, nepoštivanja ugovora i sl.“ (!) i A. Smita: „Služeći svojim vlastitim interesima, pojedinac zapravo služi društvenom, javnom interesu” (!). Kroz prizmu navedenih shvatanja treba analizirati postsocijalističku praksu.

Na dogmi „minimalne države” (o)smišljena je strategija zloupotrebe državnog regulisanja i preraspodjele bogatstva u korist privilegovanih i pohlepnih. Takav scenario nije bio moguć bez učešća i odobravanja (činjenjem i nečinjenjem) državnih ljudi i organa. Istorija je pokazala da se u uslovima velikih svjetskih kriza odustajalo od teorijskih ekonomskih recepata (posebno od neoliberalnih dubioza) i da se iznuđeno pribjegavalo državnom ekonomskom intervencionizmu. Kvazi-neoliberalna ekonomska „mudrost“ ne razlikuje grabeško (privilegovano) bogaćenje od inovativnog (preduzetničkog), niti individualni izbor u masovnim razmjerama od povlašćenog individualnog izbora (zloupotreba). Postoje li granice slobode (moralne, ljudske, civilizacijske i dr.)? Sloboda ne podrazumijeva plišanu i sofisticiranu pljačku, uspostavljanja totalitarnog, elitističkog i pohlepnog sistema moći po svaku cijenu i odgovarajuće neoimperijalne „kulture”, koji stavljaju narod u podređen položaj (državu, narod, klase i sl.). To su poročna iskušenja, pogubna za slobodu.

Propovijedajući „apsolutne istine“ (nealternativnost) u korist sopstvenih privilegija i koristoljublja, neoliberali su pogazili epistemološki falibizam kao temeljnu pretpostavku liberalnog mišljenja! Iznevjerili su elementarne principe liberalizma („slobodnog društva“): ne nametati, ne obavezivati, ne monopolizovati, ne privilegovati, kontrolisati kontrolore. Od termina individualizam napravili su karikaturu!


(Nastaviće se)

---