-Piše: VESELIN DRAŠKOVIĆ

U većini država tranzicije ne posvećuje se ni približno potrebna pažnja nauci i visokom obrazovanju. Potcjenjuju se istinski naučni rezultati, a precjenjuje nečija mašta o nauci. Volšebno se pretvara zanat u nauku, neznanja u znanje. Nauka se mitologizuje preko naučne dogmatizacije i raznih prevara. To je opasan proces, koji briše naučne granice između stvarnog i prividnog, očiglednog i spornog. On omogućuje prisvajanje antinaučne rente.

Visoko obrazovanje dijeli sudbinu duštva i njegovih problema. Uvođenje i forsiranje nejasnog (konvencija ili deklaracija?!) i nedorečenog „bolonjskog procesa” omogućilo je nelojalnu konkurenciju i masovnost, koja nije usklađena sa politikom zapošljavanja. O destruktivnosti pomenutog procesa svjedoče mnogi pokazatelji, kao npr. fiktivnost diplome bečelor (za koju niko ne raspisuje konkurs), nedovoljna pokrivenost velikog broja diploma znanjem, omasovljenje i negativna selekcija kadrova, višestrukost rukovodećih funkcija, predugi mandati, primjena partijskih principa kod izbora, lobiranja i glasanja za naučna zvanja, fiktivna organizacija nastave, menadžerisanje, merkantilizacija, napredovanje nereferentnih kadrova, plagiranje, lažno prikazivanje citiranosti, „pokrivanje“ velikog broaj predmeta bez biološke i stručne mogućnosti za realizacije tolike nastave, nekompetentni kadrovi, birokratska centralizacija, manipulativna multidisciplinarnost, ukidanje naučne vertikale, izostanak dosljedne kontrole, odlučivanje po principu glasačke mašine, neprincipijelni izbori, afere itd.

Poplava neznanja, lako dobijenih diploma, improvizacija, plagijata i volšebnih nostrifikacija (npr. kandidata nauka u doktore nauka) formalno je izjednačila znalce i neznalice. To degradira, demotiviše, obesmišljava i ponižava nauku. Širi se proces debilizacije, po domino sistemu, pod parolom nekakvih „reformi” i „rezultata”, u kojima su loši imitatori zamijenili kreatore.

Reforme i „strategije“ u visokom obrazovanju ne smiju biti nagle, rigorozne, nerealne, demotivacione, vođene od naučno nereferentnih osoba i političkih podobnika, po mjeri ambicija nekompetentnih rukovodilaca i bez značajnih ulaganja. Naglo preuzimanje relativno visokih svjetskih kriterijuma je problematično iz više razloga. Ono može biti korisno u segmentu motivacije i razlikovanja naučnika od predavača. Međutim, za bavljenje naukom potrebno je obezbijediti solidna ulaganja u nju, naučne institute, naučnu infrastrukturu, državnu brigu o istinskim kadrovima, adekvatnu materijalnu i drugu motivaciju naučnih radnika i mnoge druge uslove. Sve to po uzoru na razvijene države. U uslovima velike (masovne) zainteresovanosti za diplome bez pokrića (odozdo) i male zainteresovanosti za istinskim reformama nauke i visokog obrazovanja (odozgo) – kvalitetno i održivo rješenje nije moguće.

Društvo koje ne razlikuje prave vrijednosti (naučne, moralne, radne i druge) od blefa, diletantizma, demagogije, neznanja i nerada značajno smanjuje svoje šanse za izlazak iz krize. Tragično je i paradoksalno da mnogi (na univerzitetima i u društvu uopšte) znaju sve o mnogim naučnim „predatorima”. Ali niko to pitanje zvanično ne poteže ni istražuje. „Psi” u kuloarima laju, a „karavani” prolaze! Ignoriše se kritička misao, banalizuje se naučno znanje. Odgovori na važna ljudska pitanja zamjenjuju se apstraktnim, nerazumljivim, insertnim i beznačajnim analizama. Preko kopirajuće i apstraktne metodologije, paradoksalno se umnožavaju kvazinaučna „istraživanja” i banalne relacije, koje nemaju predmetnu originalnost ni značaj za društvo. Preko prikupljanja, analize i „modeliranja” beznačajnih anketnih podataka i malih lokalnih uzoraka stvara se lažna „instant” nauka. Zasmijava se naučna zajednica i narod. Tako nauka gubi svoju dušu, karakter, značaj i reputaciju.

Drastični su primjeri u kojima naučno zvanje nema pokriće u znanju, u kojima je neuka „nauka” – velika bruka. Plagijati, improvizacije i imitacije misteriozno zamjenjuju kreacije. Te prevare vode debilizaciji. To je moguće samo u rigidnim uslovima nametnute totalitarizacije svijesti, u kojima se primitivizam, neznanje, umišljena i lažna „naučna dostignuća“ uzdižu do transa, zasnovanog na iluzijama i kompleksima. Onda se taj trans pretvara u opasnu i varljivu samouvjerenost i „moć” tih kvazinaučnika, koja se ukrašava jeftinim medijskim hvalospjevima. Pa ipak, nepostojeći aplauzi uzaludno odzvanjaju u njihovim velikim moždanim šupljinama.


(Nastaviće se)

---