-Piše:

DR ANA M. ZEČEVIĆ


Slijedi novo pitanje kojim pjesnik vrši dramsku gradaciju prethodne misli. Pjesnik pita Njegoša – da li vidi sa tog visokog brijega nekadašnje mrtve neprijatelje i, posebno, sadašnjeg, novog neprijatelja, i „koji je, u vraškom sjemenu,/najžešći krvnik tvome plemenu” (vidjeti tekst Jasmine Vučetić – „Snovi u književnosti srpskog romantizma“, Univerzitet u Novom Sadu, Filozofski fakultet, Novi Sad, 2014, str. 133). Ovi stihovi prave gradaciju, jer ukazuju na to da budućnost srpskog naroda u Crnoj Gori nije svijetla, jer srpski narod nema iskrene prijatelje.

Teoretičar Jasmina Vučetić zaključuje da „prometejska, prkosna vizija otpora zavojevaču vremenom se menjala, što se naročito lepo vidi praćenjem sadržaja Kostićevih literarnih snova: u prvoj fazi njegovog stvaralaštva njegova vera u Srpstvo bila je nepokolebljiva, da bi vremenom jenjavala, poprimala notu rezignacije i preobratila se u svoju suprotnost, kriticizam, jed i skepsu”, i tugu zbog nemoći klonulog i izgubljenog naroda. Upravo u poznijem poetskom ostvarenju, Prologu za „Gorski vijenac”, pjesnik ima ulogu „rezonera” (L. Kecman, str. 89). Po uzoru na hor u starogrčkom pozorištu koji je komentarisao karakter glavnog lika i davao na kraju drame pouku svim likovima i gledalištu, tako se i ovdje pjesnik obraća Njegošu i cijelom srpskom narodu i komentariše njegovu nemoć.

Iz opisanih primjera pjesama i poema evidentno je to da ih je Laza Kostić dramski tretirao. On je crpio inspiraciju iz stvarnih događaja, obrađujući prije svega teme iz prošlosti srpskog naroda i sadašnjosti u kojoj je djelovao kao osviješćeni građanin željan dostojanstvenog života. Te teme su sâme po sebi dramatične. Pomoću dramskih motiva je oblikovao likove u odabranom događaju i time im dao veću ili manju ulogu. Dijalog pomjera dramsku radnju, te je npr. u poemi Dužde se ženi pomoću njega objašnjeno mnogo događaja kako iz venecijanske tako i iz prošlosti drugih naroda koji su bili pod venecijanskom vlašću. Kostić je u epskim pjesmama i poemama govorio nekada kao narodni tribun – u onim pjesmama u kojima je preovladalo optimistično dramatično, a takođe je djelovao i kao „čovek drame” (Josip Kulundžić: Primeri iz tehnike drame, Beograd, 1996, str. 42), karakter koji se obraća drugom liku i osuđuje nedjelanje, neborbenost, klonulost duha.

Književni opus Laze Kostića inspirisao je veliki broj muzičkih stvaralaca, kako njegovih savremenika, tako i sledbenika. Piščevi savremenici većinom su komponovali kraće muzičke forme, prije svega, male vokalne forme – horove, solo-pjesme i kamernu muziku, dok su kompozitori XX vijeka i kasnije svoju pažnju posvetili takođe i većim formama – pomenimo operu Petra Konjovića „Knez od Zete“ iz 1927. godine, operu „Lenka Dunđerska“ Miroslava Štatkića (b.g.), mjuzikl „Dnevnik snova“ Milutina Popovića Zahara (b.g.). Ljubitelji poezije „razbarušenog genija” bili su, kako školovani kompozitori, tako i amateri – profesori kljiževnosti, učenici i umjetnici skloni komponovanju. U nastavku će biti riječi o kompozicijama sa kompakt-diska pod nazivom Među javom i med snom (Sombor, 2011). Na navedenom nosaču zvuka mogu se naći sledeći autori koji su bili inspirisani Kostićevim stihovima: Ljubomir Nikolić – Među javom i med snom, Vedran Ferizović – Objesen, Raško Radović – Veče, Svetozar Saša Kovačević – Zvono, Dorotea Vejnović – U – ju – ju – ju – ju, Jasmina Mitrušić – Salve Eternum, Zvonko Markovinović Mimi – Snove snivam, Milan Jovanović Jofke – Zora i devojka, kao i dvije popularne i veoma često izvođene kompozicije Miroljuba Aranđelovića Rasinskog – Objesen i Moja danguba. Većina kompozicija nije publikovana u notnom zapisu.

– U prvoj kompoziciji na disku, autora Ljubomira Nikolića – Jedna glava Šekspirove biblije, Kostićeve stihove govori Miljan Vojnović, narator, dok muzički dio izvodi Mina Momčilović, harfistkinja. Djelo počinje recitovanjem proznog odlomka. Slijedi instrumentalni odsjek u kojem harfa plasira nježnu molsku melodiju u sporom tempu, oblika muzičke rečenice izložene dva puta. Ta letargična melodija oslikava produhovljen pjesnikov svijet.


(Nastaviće se)

---