Naše i obale Libana zapljuskuje Mediteran, isto more, a o Bliskom istoku i njegovom stanovništvu malo, vrlo malo, znamo. To se potvrdilo i na predstavljanju, kod nas dosad neprevođenog pisca Šarifa Maždalanija, koji je gost Podgorice. Ovaj libansko-francuski pisac predstaviće se na osmom izdanju festivala kratke priče „Odakle zovem”, uz podršku Ambasade Republike Francuske i Francuskog instituta.
Šarif Maždalani, rođen u Bejrutu 1960. godine, libanski je pisac koji piše na francuskom jeziku. No, kako kaže, jezik po njemu nije najbitnija stvar kada je u pitanju identitet nekog čovjeka, već religija i kuhinja (gastronomija). Jer, i kada ste izloženi (i pritisnuti) drugom kulturom, jezik mijenjate, ali najčešće ne mijenjate religiju, i navike kada je u pitanju ishrana. Kombinujete sa novim ukusima i mirisima, ne odričući se starih, poznatih. Njegov otac je pravoslavac koji govori arapski i francuski, a majka protestantkinja koja govori francuski i engleski, pa ne čudi što svojim maternjim doživljava francuski. Uostalom, na taj jezik bio je upućen i tokom svog školovanja u Egiptu, a i kasnije, tokom studija književnosti u Francuskoj, na studijama moderne književnosti na Univerzitetu Provanse. Vratio se u Liban 1993. godine, nakon što je odbranio tezu o Antonu Artou. U početku je radio kao profesor književnosti na univerzitetima Balamand i Sveti Džozef u Bejrutu, potom je bio novinar, pa opet profesor. Od 2012. Maždalani je predsjednik Međunarodnog doma pisaca u Bejrutu. Autor je pet romana, prevedenih na šest jezika.
No, ishodište svih njegovih knjiga, kako nam kaže, jeste Liban. Odatle kreću priče o usponima i padovima ove zemlje, njenih ljudi, preburnoj istoriji, suočavanju čovjeka sa istorijom, o hrabrim ženama, o podijeljenosti, kao i ljepoti življenja na jednom takvom mjestu.
● Koliko je za pisca bitan prostor, porodično nasljeđe iz kojeg dolazi, a od čega se savremeni pisci često ograđuju, kao od nečeg nevažnog za njihovo stvaralaštvo?
- Mislim da pisac prostor koristi barem kao teme za svoje romane, ali i da bi preko tih pojedinačnih rekao neke univerzalne istine, koje se tiču cijelog svijeta. U mojim romanima sam pisao inspirisan Libanom, ali sigurno je tu bilo i uticaja francuskih, ruskih, američkih, kada je u pitanju stil pisanja. Danas je to globalna činjenica – pisci mnogo znaju o prostorima koji nisu njihovi, izvorno, i zahvaljujući mogućnosti da se mnogo čita i izvan matične književnosti, nemoguće je izbjeći uticaje sa strane.
● Koja književnost, savremena literatura Vas najviše oduševljava?
- Ne bih rekao književnost, već pisci koji me oduševljavaju. Specijalista sam za francusku književnost, ali mislim da postoji mnogo fantastičnih savremenih španskih pisaca, američkih. Mislim da su to više neki lični ukusi.
● Znači, danas se ne može govoriti o velikim nacionalnim književnostima, već velikim piscima?
- Ne, velike nacionalne književnosti i dalje postoje, ali su vrlo otvorene prema svijetu, prema vanjskim uticajima. No, ima književnosti u nastajanju kao što su neke afričke, alžirska, nacionalna književnost kao što je bugarska koja je dosta okrenuta sama sebi. Velike književnosti kao što su francuska ili njemačka postale su u jednom trenutku potpuno internacionalne, i taj uticaj vidi se i na djelima pojedinih pisaca. To je razlika između književnosti danas i prije 100 godina. Jer, nacionalne književnosti vrlo brzo postaju internacionalne.
● Jedna od Vaših glavnih tema, kako navodite, jeste čovjek naspram istorije, čovjekov odnos prema istoriji.
- Fasciniran sam istorijom civilizacija u graničnim periodima, bez obzira da li se radilo o Rimskom carstvu, Vizantiji, Otomanskom carstvu... Liban me, kao moja zemlja, naročito zanima, pogotovo što je tokom svoje istorije dvaput zabilježio period „zlatnog doba“, nakon kojeg je uslijedio pad. Zanimaju me istorijske promjene, promjene pejzaža, promjene u „ljudskoj geografiji“, koja je naročito izražena u Libanu. Recimo, u Bejrutu postoje četvrti koje su nekada bile apsolutno hrišćanske, a sada su muslimanske nakon građanskog rata. O tome govorim u svom romanu „Posljednji gospodar Marsada“. Marsad je kvart u kome sam se rodio i odrastao, a sada je muslimanski kvart.
●Kod nas se često provlači teza da je bavljenje umjetnošću izlišan posao. Da li se slično čuje ili dešava u Libanu, i kako Vi na to odgovarate?
- Umjetnost, književnost, pomaže nam da bolje promislimo, shvatimo naše ljudsko postojanje i sudbinu, kao i naš odnos sa transcendentnim. Veoma je važno i da kroz filozofiju i umjetnost promišljamo i naše društveno biće, i odnose u društvu. Umjetnost pomaže čovjeku da nađe svoje lično i društveno biće. Društva koja nemaju umjetnost su slijepa.
Ž.J.


Prevagnule su emocije

●Nakon iskustva građanskog rata, kako i zašto ste se iz Pariza vratili u Liban?
- Vratio sam se poslije građanskog rata. Doduše, nisam otišao kao emigrant, već da studiram i uvijek sam imao plan da se vratim. Pošto sam bio Libanac i studirao francusku književnost, bilo mi je vrlo teško naći posao u Francuskoj. Pošto su i moji roditelji bili sve stariji, nisam htio da primim jednog dana telefonski poziv da je neko od njih umro. Vratio sam se kako bih bio i kraj njih u njihovim posljednjim godinama. Prevagnule su emocije. Kada smo daleko te emocije su još intenzivnije i zov nostalgije je još jači.