U sklopu petog Trga od ćirilice održana je zanimljiva tribina - predavanje na kome su govorili umirovljeni vladika zahumsko-hercegovački Atanasije Jevtić i istoričar, beogradski univerzitetski profesor, dr Miloš Ković. Istoričar je govorio na široko postavljenu temu „Srbi između Firentinske i Evropske unije - religijski, kulturni i politički aspekti evropskih pokušaja „rješavanja” srpskog vjerskog i nacionalnog pitanja”, ističućući da su nedavna dnevna dešavanja samo još jedan u nizu dokaza da Srbi već duži vremenski period lutaju zbog Evropske unije i onog što se zove pristup u pregovorima za ulazak u Evropsku uniju. A, kaže Ković, jedan od uslova za ulazak u EU je i predaja Kosova.
– To je dalje povod da dođemo do zaključka da smo mi Srbi izgubili mnoge bitke i da je istorija sa nama završila priču. Očito da je i za Srbiju i za Crnu Goru put u Evropsku uniju pitanje svih pitanja i na tome se gradi odnos ka budućnosti, iako se gubi kult tradicije, kult ćirilice. Ljudi koji to propovijedaju nemaju mjesec dana istinskog zapadnog iskustva, a zemlje koje nas uče ljudskim pravima, koje nas bombarduju, izgradile su svoju moć na genocidu. Sve što su stvorili oteli su i formirali sa siromašnom radnom snagom. Dovedeni smo pred svršen čin. Englezi i Njemci nam pišu istoriju iz koje učimo i zato kao narod i nacija moramo da stvaramo nove paradigme za objašnje naše istorije i identiteta Srbije – naglašava dr Ković.
Podsjećajući kako je 1438. godine zapadni svijet formirao Firentisku uniju, kako bi tobože pomogao Vizantiji i istočnom hrišćanstvu u borbi protiv najezde islama, Ković dodaje:
– I tada, a i danas, Zapad je stajao iza ratobornog islama i naš narod i poslije skoro šest vijekova nije naučiou lekciju o zavisnosti. Nekad je bilo prihvatiti uniju, preporučiti se Zapadu, da biste na njega ličili i da vam da Zapad vojsku da vas spasi od islama. Firetinska unija je bila ta snaga, ali, 1453. godine pao je Carigrad i nije bilo velike koristi od Firentinske unije – kaže Ković. Istoričar dodaje da je nejasno kako su država i zavjetni narod Svetog Save došli u ovu sadašnju zavisnu i inferiornu poziciju, ističući kako to nije pitanje samo za Srbe već i za Bugare i za cio svijet koji nije Zapad. Ta zavisnost, dodaje Ković, očituje se u zapadnoj kontroli srpskih medija, ali i udžbenika, naročito istorije. Kao istoričar, pokušao je i datovati vrijeme kada se to desilo, a po njemu je to počelo sa velikom seobom Srba 1690, kada su Srbi pokušali da se prilagode Zapadu. Istoričar primjećuje i da iako su iz srpskog naroda iznikli veliki ljudi tokom 18. i 19. vijeka, Srbi, za razliku od drugih evropskih naroda nijesu bili najuspješniji u građenju sopstvenog kulturnog obrasca. A to, dodaje Ković, bilo plodno tlo za ono što će se dešavati iza Drugog svjetskog rata.
– Što više dolazim u Crnu Goru sve sam više uvjeren u svoj zaključak da je ona izgrađena na 1948. godini. Crna Gora je stvarno lider u regionu, kako to oni kažu, i sve što se događa u Crnoj Gori, sada vidimo u Srbiji, a to je put od oslobađanja mitova kako reče Vučić, a mislio je na Kosovski zavjet. To kažu oni koji u ovom trenutku vode Srbiju – naglasio je dr Ković.
Vladika Atanasije takođe je govorio o Firentinskoj uniji, ističući borbu sveštenika Srpske pravoslavne crkve da se suprotstave unijaćenju. On je dodao i da se danas zaboravlja kako su Srbi uspjeli očuvati identitet kroz istoriju, uprkos nedaćama, i da je zato Trg od ćirilice manifestacija za pohvalu jer je usmjerena ka čuvanju naše tradicije.
Z. Šakotić

Topaljska komunitad bila je srpska
Goran Komar, ljekar koji više od dvije i po decenije izučava istorijske dokumente arhiva Herceg Novog, ali i Dubrovnika, Kotora i Vatikana, pronikao je u tajne i bit onog šta oni sadrže i poručuju. Niko kao on ne poznaje istoriju Topaljske opštine -Topaljske komunitadi i otud je bilo logično da baš on govori povodom jubileja - 300. godišnjici Topaljske komunitadi. Veče je takođe upriličeno na Trgu od ćirilice, a Komar je govorio o značaju odluke Mletačke Republike da 1718. godine Herceg Novi dobije svoju opštinu. Posebno se fokusirao na dokumenta u Arhivu opštine Herceg Novi - Topaljska komunitad i Političko-upravni Mletački arhiv. Prvi fond čine „Note old soli deržave Novske”, a drugi fond su političko-upravni spisi iz svakodnevnog života tadašnjeg naroda. Svi dokumenti iz ovog korpusa po tvrdnjama dr Komara pokazuju da su se narod, opština i crkva zvali srpskom i da je to bilo jedino ime i jedini program.
– Čitav veliki opštinski arhiv, sve deklaracije Bokelja u časovima slomova i pritisaka svjedoče srpsko ime u složenici. Tokom rada u Arhivu naučio sam da je stara Boka koja je držala do tradicijskih vrijednosti bila oslobođena bilo kakvog partizma. Ta pogubna pojava koja će na koncu velikog, 300-godišnjeg razvojnog ciklusa razoriti Boku – Boku zajednicu, projavljena je u času smiraja Mletačke Republike. Ona je svoj zamah zadobila tokom austrijske dominacije, vrhunac pobuđivanjem unutrašnjeg rasapa komunističkim pokretom Srba. Taj poslednji udar Boka nije preživjela – rekao je Komar.