Prof. dr
Sava Damjanov piše prozu, književno-kritičke i književno-istorijske radove. Njegova naučna istraživanja usmjerena su prije svega ka fantastičkoj književnosti, erotskim i jezičko-eksperimentalnim slojevima u srpskoj tradiciji, teoriji recepcije, postmodernizmu, kao i ka komparativistici. Priređivao je za štampu tekstove srpskih pisaca 18, 19. i 20. vijeka. Tokom devedesetih godina uređivao je časopis za svjetsku književnost „Pismo” i „Sveti Dunav” – magazin posvećen srednjoevropskoj kulturi. Urednik je „Biblioteke srpske fantastike”, edicije „Novosadski manuskript” (izdavač Gradska biblioteke Novog Sada, saizdavač „Orfeus”), kao i antologijske biblioteke „Deset vekova srpske književnosti” kod Matice srpske. Rođen je 1956. godine u Novom Sadu, gdje se i školovao. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu (1980. godine, grupa za jugoslovenske književnosti i srpskohrvatski jezik), magistrirao (1986) i doktorirao (1996) na istom fakultetu (mentor mu je bio akademik Milorad Pavić). Radi na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu kao redovni profesor na Odseku za srpsku književnost: predaje Srpsku književnost 19. vijeka i Kreativno pisanje, a na doktorskim studijama Kulturu postmodernizma. Od školske 2003/4. do školske 2006/7. bio je rukovodilac magistarskih studija na Odseku za srpsku književnost.
• Nedavno je iz štampe izašlo novo izdanje Vaše prozne knjige „Istraživanje savršenstva”, koja je ocijenjena kao primjer „eksperimentalne ekstremnosti”... Kako gledate na tu ocjenu?– Davne 1983. kada je moj pomenuti roman (?) objavljen, radikalni formalni eksperiment koji sam u njemu primijenio bio je više nego očigledan: nelinearno štivo, strukturalno koncipirano kroz mrežu fusnota, nešto sasvim blizu onome što se danas naziva hipertekstom a tada je tek bilo na vidiku, u začecima... Kada je, pak, prije mjesec dana „Istraživanje Savršenstva” objavljeno kod „Agore” kao prva knjiga moje izabrane proze, svakako da ocjena od prije 35 godina nije u toj mjeri relevantna: uostalom, sve što je u književnoj istoriji jednom nastalo kao inovacija tokom vremena - ako je imalo smisla - postaje produktivna tradicija. O tome je briljantno u pogovoru ovog izdanja pisala
Snežana Savkić i ponudila interpretaciju moje prve prozne knjige u jednom drugačijem ključu, primjerenom novoj (njenoj) čitalačkoj generaciji – tzv. milenijumcima, tj. onima koji sazrijevaju u 21. vijeku...
• Kako ocjenjujete stanje u savremenoj književnosti kod nas? – Slično kao i u svjetskoj: cvjeta hiljadu cvjetova, nema nekog izrazitijeg dominantnog poetičkog opredjeljenja, sve je krajnje relativizovano, skoro svako piše i objavljuje ponešto (ne samo ono što se tradicionalno smatralo beletristikom) – ovom posljednjem nesumnjivo doprinosi i popularnost društvenih mreža, gdje su postovi ravni aforizmima, blogovi esejima i tome slično (dakako, prije svega u svijesti samih konzumenata!). Ne znam da li je to loše ili dobro, ali je svakako pojava nezabilježena dosad u istoriji ljudske kulture i vjerujem da će se tokom vremena iz te papazjanije izroditi nešto uistinu novo, neki fenomeni koji će imati tretman negdašnje Umjetnosti. Zato bi moja ocjena vrednosnog stanja u našoj savremenoj književnosti bila vjerovatno stroga i anahrona, jer sam čovjek 20. vijeka i do kraja života ću vjerovati u njegove duhovne visine, prilagođavajući se aktuelnim trendovima onoliko koliko mora svako ko živi u 21. vijeku.
• Autor ste Antologije stare srpske erotske književnosti. Kod nas je erotika, negdje, još uvijek tabu, iako živimo u 21. vijeku, a znamo da je i Vuk Karadžić sakupljao erotske narodne pjesme... Kako gledate na činjenicu da se od tad do danas odnosimo isto prema toj temi?– Mislim da se od prvog izdanja moje „Antologije” (1987, a bilo ih je potom još tri!) ipak dosta promijenilo u javnom tretmanu erotskog: dovoljno je pogledati kioske za štampu, kablovske TV kanale ili internet pa vidjeti koliko sam u pravu. Štaviše, rekao bih da erotika - ni kao književna tema - više nije tabu, ali se na nju ZVANIČNO gleda poprijeko kako bi se prikrili oni istinski tabui koji na našim prostorima vladaju (religijski, politički, nacionalni...). Tome sam posvetio nekoliko eseja u svojim knjigama „Eros i Po(r)nos” (2006) i „Srpski erotikon” (2012). Naravno, sa ovim je povezano i pitanje tzv. opscene leksike („vulgarizama”), koja je u umjetničkoj upotrebi svakako manje opskurna i štetna - što dokazuju, recimo, Aristofan, Rable, Vuk... - nego sistem vrijednosti koji nam nude razni „rijaliti-programi”, ideološke lagarije ili pragmatični društveni modusi lišeni trunke etike i empatije.
• Ima li književne kritike danas? Kako Vam ona izgleda?– Nema više književne kritike kakva je odlikovala epohe u kojima je književnost imala prvorazrednu civilizacijsku ulogu: ponajprije 18, 19. i veći dio 20. vijeka. Razlog tog odsustva je jednostavan i očigledan: književnost danas u civilizacijskom sistemu nema čak ni drugorazrednu - trećerazrednu ulogu! Shodno tome, i ono što se zove „književna kritika” uglavnom je svedeno na bilješkarenje i deskripcije, ili na eventualne pi-ar advertajzing ode. Uostalom, kakav bi odjek danas imao jedan Skerlić ili Mihiz - koji su nekada svojim sudovima (katkad i pogrešno) krojili vrednosni sistem literature i najdirektnije formirali ukus publike?!
• Da li uopšte uz fantastiku može ići prefiks –
post?– Ako sam dobro razumio pitanje, ono se ponajprije odnosi na POSTmodernu? Međutim, odavno sam napisao (u predgovoru moje „Antologije srpske postmoderne fantastike”) kako je fantastika svojevrsni „realizam” postmoderne i da se o njoj u klasičnom vidu danas ne može govoriti. Ako, pak, pod postfantastikom podrazumijevate nešto drugo – na primjer, realistički otklon od nje koji opet zaokuplja literaturu – onda je prefiks post nepotreban. A možda je i neki meni neznani teoretičar htio da se proslavi uvodeći ovaj podosta nezgrapan termin u nauku o književnosti?
• Hoće li opstati čitalac?– Čitalac opstaje i opstaće, uprkos sveopštoj kuknjavi o krizi čitanja: zapravo se čita puno, ali je pitanje ŠTA! Moj odgovor je da se ponajmanje čita ono što je književna klasika ili vrhunska Književnost. A da će čitanje i čitalac opstati, svjedoči nam sama istorija: forme i mediji recepcije mijenjali su se tokom razvoja ljudske civilizacije (od usmenog prenošenja poezije i proze, preko rukopisa pa do Gutenberga), tako da i savremeni e-book ili drugačija čitanja (tačnije: PERCEPCIJA literature) na displeju jesu legitimni iako meni lično nijesu bliski... Na tu temu korisno bi bilo konsultovati „Istoriju čitanja” Alberta Mangela!
ALEKSANDAR ĆUKOVIĆ
Priznanja za književna i književno-istorijska djelaZa svoja književna i književno-istorijska djela profesor Sava Damjanov do sada je primio „Brankovu nagradu”, nagradu „Zaharije Orfelin”, Nadgradu SIZ-a kulture Vojvodine za originalni domet u književnoj istoriografiji, Nagradu za najbolju proznu knjigu godine Društva književnika Vojvodine, te nagrade „Laza Kostić” i „Gospođin vir”. Antologija srpske postmoderne fantastike proglašena je 2004. godine za najbolju stranu knjigu u Ukrajini. Bibliografija prikaza ili eseja o njegovim knjigama i pričama, kao i intervjua u domaćim i stranim časopisima broji više od tri stotine jedinica.
)){kind=small}
