U zapadnim djelovima Crne Gore, najbogatije natpisima srednjeg vijeka je istorijsko područje Banjana, dok su na području Drobnjaka i Pive malobrojniji, te je otkriće stećka sa starim ćiriličkim natpisom zbog toga vrlo značajno, ocijenio je Goran Ž. Komar.
– Moj dragocjeni kazivač i vodič Pivljanin Ratko Kulić prilikom nedavne posjete durmitorskom kraju, obavijestio me je o starom groblju u Kulića planini. Bilo je napretek tema za razgovor sa Kulićem. Tokom 2018. godine objavio sam ćirilički natpis 17-18. vijeka Drageša Kulića u pivskom selu Prisojni Orah iz koga potiču pripadnici ovog roda. No, ovog puta, Kulić je sa sigurnošću kazivao o prisustvu starog natpisa na grobnom spomeniku na lokalitetu „Grčke glavice” u području Ubala u koje su Kulići tokom ljeta tradicionalno izgonili stoku – pojasnio je Komar.
On dodaje da je u pitanju je planinski predio sa starom građenom vodom „Ubla” do kojeg se stiže sa Trse preko katunskog naselja Kulića i dalje, jasno usječenim koritom povremenog bujičnog potoka. Na taj način stiže se u Dugi Do i dalje podnožjem grebena Urljaj, u udolinu glečerskog porijekla zvanu „Ubla”, svakako po građenim vodama od kojih je do danas sačuvana jedna.
– Dalje, ka masivu Durmitora, otvara se kanjon Sušice. Pored žitelja Pive, na ovom području su svoje ljetnje stanove imali i Banjani o čemu svjedoči toponim „Banjske kolibe” i rod Koprivica u Nedajnu. Naš cilj, „Grčke glavice”, predstavljen je trima zaobljenim brijegovima koji se uzdižu istočno od Ubala i koje dominiraju udolinom. Na jednoj od glavica položeno je u davnini groblje koje možemo pribrojati klasičnim srednjovjekovnim nekropolama predstavljenim nadgrobnim spomenicima tipa stećaka. Naime, na tjemenu glavice leži spomenik – sanduk dimenzija 1,25 + 0,75 h 1,11 h 0,38 m. On je, nažalost, polomljen. Još istočnije, na padini glavice, leži drugi grobni spomenik o kojem Kulić svjedoči da je prije tridesetak godina pomjeren sa njegovog prvobitnog mjesta. Njegove dimenzije su 1 h 0,44 h 0,35 m. Na njegovoj dužoj zapadnoj strani situiran je ćirilički natpis u tri reda koji glasi: Ovdje leži Hlapac Štrbac sluga Božiji – ispričao je Komar.
On je pojasnio da ličnost čiji su grobni biljeg pronašli, pripada vlaškim skupinama – profesionalnih stočara.
– Grčke glavice sa spomenikom ovog Hlapca leže na prostoru planinskog pašnjaka sa dobrom pijaćom vodom. Pripadaju starom pivskom bratstvu Kulića. Prezime Štrbac je ličko-bosansko. Toponimi „Štrpci”, „Štrpce”, „Štrbac” prisutni su od Kosmeta i Srbije do Bosne. Datiranje spomenika Hlapcu u Pivi moguće je jedino na temelju analogija sa obličjem slovnih znakova njegovog natpisa – ocijenio je Komar.
On dodaje da je natpis najvjerovatnije nastao tokom 15 – 16. vijeka.
– Klesar-pisar je doslijedno upotrebio poluglasnik, a pažnju privlači uniformna upotreba „brzopisne” varijante slova B kao slova izrazito zaobljene forme i veoma izduženog, ali i dalje, kao u dubljim periodima, uspravno postavljenog. Nalaženjem ovog natpis u Pivi još jednom smo pokazali da je broj epitafa srednjeg vijeka na prostoru bivše Jugoslavije značajno veći nego je to utvrdila nauka u periodu intenzivnijih istraživanja od završnice 19. do devete decenije 20. vijeka. Poslednjih godina pošlo mi je za rukom objaviti obimne zbirke kojima je obuvaćen državni prostor Bosne i Hercegovine i Crne Gore (G. Ž. Komar, „Ćirilični natpisi na stećcima”, Štampar Makarije i „Večernje novosti”, Beograd, 2018). U zapadnim djelovima Crne Gore, najbogatije natpisima srednjeg vijeka je istorijsko područje Banjana. U Drobnjaku i Pivi su malobrojniji i zbog toga su ovi novi nalazi vrlo značajni – zaključio je Komar.
S.Ć.

Ime koje se javlja u hrisovuljama kralja Milutina
U pogledu imena Hlapac (Hlap) možemo ustanoviti da se javlja tokom 14. vijeka u periodu vladavine kralja Stefana Uroša II Milutina. Župan Mladen iz Trebinja je 20. avgusta 1319. godine donio presudu da je Petar sin Toljena dužan Hlapenu Valetiću 40 mletačkih groša (K. Jireček, Spomenik SKA XI, Beograd, 1892, 103). Kasnije, ovo ime se javlja u hrisovuljama kralja Milutina velikog crkvenog graditelja i ktitora. U njegovom hrisovulju manastiru Sv. Stefana u Banjskoj 1314-16, pominje se Hlap, vlah manastira Banjska sa njegovom djecom i zetom (V. Mošin, S. Ćirković, D. Sindik, Zbornik srednjovekovnih ćiriličkih povelja i pisama Srbije, Bosne i Dubrovnika, knj. I, Beograd, 2011, 466). Još ranije, u hrisovulju kralja Milutina manastiru Hilandar 1282. godine pomenut je Hlapota vlah manastira Hilandara (V. Mošin, S. Ćirković, D. Sindik, Zbornik srednjovekovnih..., 279).