Umor, nesvjestica, slabost, malaksalost, glavobolja, lupanje i ubrzan rad srca, blijedilo lica, nedostatak vazduha i osjetni manjak energije samo su neki od simptoma na koje se većina ljudi žali u proljeće. Iako ih često pripisujemo sindromu proljećnog umora, iza ovih simptoma može da se krije sideropenijska anemija, odnosno anemija zbog nedostatka gvožđa.
Koliko je ovo stanje opasno, kako se dijagnostikuje, šta podrazumijeva liječenje i može li se preventivno djelovati da do ovog stanja ne dođe za „Dan” govori doktor medicine Marija Kozomara.
– Anemija koja se javlja kao posljedica nedostatka gvožđa u organizmu nastaje kada u našem tijelu postoji deficit gvožđa za proizvodnju hemoglobina u eritrocitima – kaže dr Kozomara. – Eritrociti su crvena krvna zrnca koja se stvaraju u koštanoj srži; kada sazru, eritrociti cirkulišu u krvi i prenose kiseonik do svih organa. Hemoglobin je protein čija je uloga da vezuje i prenosi kiseonik do udaljenih organa, od kojih su posebno važni mozak, srce i mišići. Zbog smanjenja broja eritrocita ili pada hemoglobina ovi organi se ne ishranjuju adekvatno, pa dolazi do blage i privremene ili ozbiljne, hronične anemije.
Šta uzrokuje pojavu sideropenijske anemije?
–Uzroci nastanka sideropenijske anemije su krvarenje i smanjena apsorpcija gvožđa iz hrane. Gubitak krvi može da bude uzrokovan obilnim menstrualnim ciklusima ili krvarenjem čira na želucu, odnosno dvanaestopalačnom crijevu. Kod osoba sa normalnom ishranom manjak gvožđa usled nedovoljnog unosa je izuzetno rijedak, ali se može javiti kao posljedica oslabljene apsorpcije iz probavnog trakta kod pacijenata koji imaju gastritis ili celijakiju. Takođe, sideropenijska anemija se može javiti kod trudnica i žena koje su nedavno postale majke, jer one imaju povećanu potrebu za gvožđem zbog rasta placente i fetusa, ali i usled krvarenja tokom porođaja. Ukoliko je deficit gvožđa ozbiljan pacijent dobija simptome anemije, ali neki pacijenti imaju simptome deficita gvožđa i bez razvijene anemije.
Kad bi trebalo posumnjati na sideropenijsku anemiju i kako se postavlja dijagnoza?
– Dijagnostika podrazumijeva testove krvi koji uključuju kompletnu krvnu sliku, kao i vrijednosti gvožđa, saturaciju transferina i feritina (pokazatelja rezervi gvožđa u organizmu), ali i TIBC (ukupni kapacitet vezivanja gvožđa) i UIBC (slobodni kapacitet vezivanja gvožđa), odnosno procjenu sposobnosti organizma da transportuje gvožđe. Sniženi nivoi vrijednosti gvožđa i feritina su siguran pokazatelj anemije usled nedostatka gvožđa. U slučaju da uzrok manjka gvožđa nije očigledan, pacijent će biti upućen na gastroskopiju ili kolonoskopiju, posebno ako je stariji od 50 godina i ako ima porodičnu anamnezu za kancer debelog crijeva.
Kako se liječi anemija uslijed nedostatka gvožđa i koliko dugo liječenje može da traje?
– Prvi korak predstavlja utvrđivanje uzroka nedostatka gvožđa, a potom slijedi nadoknada gvožđa kroz preparate ili intravenozno. Cilj je da najprije anemija bude korigovana, a onda i da se povećaju rezerve gvožđa u organizmu. Tablete gvožđa su najčešći izbor i trebalo bi ih uzimati sat vremena prije jela sa tabletom vitamina C ili sokom od pomorandže, jer će se gvožđe tako bolje vezati i organizam će ga bolje iskoristiti. Dužina terapije tabletama zavisi od toga koliko brzo će biti korigovane vrijednosti hemoglobina i hematokrita, odnosno koliko će organizmu vremena biti potrebno da normalizuje zalihe gvožđa. Kod nekih pacijenata terapija traje dva do četiri mjeseca, a kod nekih pola godine. Intravenozni preparati gvožđa preporučuju se pacijentima sa oboljenjima probavnog trakta koja onemogućavaju adekvatnu apsorpciju gvožđa i mogu se dobiti isključivo u zdravstvenoj ustanovi. Intramuskularno davanje injekcija gvožđa je napušteno kao terapija zbog brojnih neželjenih efekata.
Snežana Moldovan

Ishrana
– Sideropenijsku anemiju nije moguće prevenirati hranom, niti je liječiti pojačanim unosom namirnica koje sadrže gvožđe – ističe dr Kozomara. – Pa ipak, pacijentima kojima je dijagnostikovana sideropenijska anemija preporučuje se kombinacija tableta gvožđa i namirnica koje sadrže gvožđe, kao što su sve vrste crvenih mesa, riba, spanać, zelena salata, lišće i korijen cvekle, morski plodovi, suvo voće (posebno suvo grožđe), cjelovite žitarice, žumance i krompir u ljusci. Trebalo bi imati u vidu da kafa, mlijeko i čaj smanjuju apsorpciju gvožđa, pa ih tokom terapije isključite ili konzumirajte najmanje dva sata poslije obroka.