HERCEG NOVI – Svečanim akademijom i otvaranjem spomen - česme posvećene svim dobrovoljcima iz Bijele koji su bili učesnici ratova od 1912. do 1918, godine, u Bijeloj je obilježeno sto godina od početka proboja Solunskog fronta. Spomen- česma, čiji su temelji osveštani prije četiri godine, rad je arhitekte Slobodana Boba Popovića i njegove kćerke Anđele, a otkrio je i okrenuo slavinu da poteče voda, starina Ilija Vodovar iz Bijele čiji je otac Vaso bio dobrovoljac na Solunskom frontu.
– Ja i svi vi čiji su očevi i djedovi branili svoju domovinu, vjeru i crkvu u ovom trenutku smo sretni. Sjetimo se i onih boraca koji su ostali na vječnoj straži tamo u tuđini vjerujući u slobodu i u ujedinje - rekao je Vodovar.
– Zahvaljujući ovom odboru i ovim ljudima večeras su naši Bijeljani uklesani na ovoj spomen- ploči dobili pravo koje im pripada, pravo na vječnost. Ja i moja kćerka smo bili dio jednog tima.Spomen- česma je simbol života i vječnosti. Ovaj čin nikog ne može da ostavi ravnodušnim - rekao je arhiteksta Slobodan Bobo Popović. Česma iz koje ističe voda je simbol života a iznad je ikona (koju su poklonili Zoran Šabanović i vajar Dragoljub Dimitrijević) sa Bogorodicom i malim Isusom.
– Društvo koje zanemari svoju prošlost nema budućnosti - kazao je Popović koji je sa kćerkom Anđelom dobio iz ruku episkopa diokliskog Metodija gramatu Mitropolije za doprinos u izgradnji ovog spomen -obilježja.
Na prepunom platou ispred crkve Prestvete Bogorodice, dr Drago Šerović je kazao da je ljubav prema otadžbini pokrenula je 1914. taj veličanstveni talas dobrovoljaca.
– Otkrivanjem ove spomen- česme ispunjavamo našu davnašnju želju da uskoro ovdje budu postavljene ploče sa datumima svih ratova u kojima su Bijeljani učestvovali sa vjerom i nadom za slobodu otadžbine, Tako će svi učesnici ratova i stradali naći spokoj u carstvu Hrista Spasitelja, a nas neka Majka Božja štiti i čuva svojom rizom i pojasom - rekao je dr Drago Šerović.
Pozdravljajući sve prisutne presjednik Opštine Herceg Novi Stevan Katić je kazao da program upriličen povodom 100 godina od proboja Solunskog fronta i završetka Velikog rata pokazuje da je živo sjećanje i zahvalnost onima koji su se borili za budućnost.
– To potvđuje i ova spomen -česma, još jedno od brojnih obilježja podignutih u čast i sjećanje na borce pale za slobodu našeg naroda tokom njegove burne istorije.Ova spomen- česma i večerašnji program podsjećaju nas da su Bokelji iako tolerantan narod, uvijek bili među prvima u odbrani svog imena i porodice.O hrabrosti ljudi sa ovog prostora pokazuje i podatak da je Bokotorski srez dao 773 dobrovoljca. U tom periodu hercegnovska opština koja je imala oko 9.000 stanovnika dala je 103 dobrovoljca. O hrabrosti ljudi sa ovog prostora govori i jačina dobrovoljačkog pokreta, kao i podatak da je Mirko Komnenović, jedna od ličnosti koje su ovom pokretu dale poseban doprinos. Naša je dužnost da njihova hrabrost ne bude nikada zaboravljena, da se ugledamo na patriotska djela tih naših predaka i poučeni tim djeloma da u današnjim vremenima očuvamo slobodu, čast i dostojanstvo. Hvala crkvenoj opštini Bijela i MZ Bijela na ovoj večeri - istakao je Katić
U nadahnutoj besjedi na temu „Solunski front 1918. i naši dobrovoljci“ akademik dr Zoran Lakić je kazao da je front otvoren 1915. godine da bi pomogao srpskom zbjegu i srpskoj vojsci u povlačenju preko gudura Albanije ka ostrvima Grčke.
– Oslobodilačka ofanziva krenula je 15. septembra 1918. godine.Borbe na frontu su bile žestoke duž svih 450 kilometara u njima je učestvovalo po 626.000 vojnika sa obje strane. Dakle, preko 1.300.000 vojnika. Među njima, na strani saveznika učestvuje 134.000 vojnika srpske vojske. Među dobrovoljcima je bilo i oko 50.000 austrougarskih vojnika koje je Rusija zarobila na istočnom frontu. Samo za dva dana borbe-front je bio probijen u dužini od 25 kilometara i za samo 45 dana od proboja Solunskog fronta u borbenom maršu dugom 700 kilometara 1. novembra 1918. godine oslobođen je Beograd.. Jugoslovenski dobrovoljački puk oslobađa Podgoricu polovinom novembra 1918., Kotor je oslobođen 19., Herceg Novi 20. novembra, a poražene Astrugarske vlasti predale su komandu tek formiranom Narodnom vijeću- naveo je Lakić.
Govoreći o dobrovoljcima Lakić je rekao da su oni zov otadžbine u nevolji nosili u sebi. Oni iz prekookenskih zemalja, gdje su kretali trbuhom za kruhom, zaimali su novac da bi kupili kartu za brod koji ih je vozio u ratom zahvaćnu domovinu. Posebna priča je stradanje na stotine njih kod Medove, na domak ratišta.
– Prema najnovijim podacima, dobrovoljaca je bilo toliko da je u konačnoj ofanzivi za proboj Solunskog fronta bila formira Dobrovoljačka jugoslovenska divizija sastavljena od pripadnika svih jugoslovenskih naroda. Mnogi od njih su još 1915. godine pošli, zajedno sa srpskom vojskom na put Golgote. Taj put ih je vodio preko Crne Gore i čuvene Mojkovačke bitke na Božić 1916. i „krvavih badnjaka”, pa peko gudura Albanije sve do Soluna i Solunskog fronta. Balkan i mi na njemu kroz svoju istoriju najmanje je bio balkanski.Nikako da bude svoj, i zato što ni danas Balkan nije samo balkanski. Isparcelisan je i posvađan, svako je protiv svakog. A mi živimo baš na tom Balkanu, koji je pomalo Istok na Zapadu, i Zapad na Istoku, kako ga je kvalifikovao Sveti Sava. Dugo smo vodili bitke za slobodu i skupo ih plaćali. Svi su se uvećavali. A mi smo se smanjivali. Pamtimo ta prošla vremena i budimo ponosni na njih.Ne prihvatamo ničije poruke da se više sjećamo ropstva, nego slobode.Ne prihvatamo priču, da su naši okupatori došli kao turisti, i da su se kao turisti samovoljno vratili. Istina je da su ih naši preci protjerali sa ovih naših prostora u veličanstvnoj borbi za oslobođenje i ujedinjenje 1918.godine. Značajno mjesto u toj borbi zauzimaju i naši dobrovoljci na legendarnom Solunskom frontu, jednom od najznačajnih ratišta Prvog svjetsko rata. Hvala domaćinu što je organizova jedno ovako okupljanje i što mi je ukazao čast i da besjedim o značajnom jubileju - rekao je akademik Lakić.
Svečanoj akademiji prsustvovali su i Vinko Radovanović ambasador BiH u Crnoj Gori, Zoran Dojčinović konzul Srbije u Herceg Novom, potpresjednici Opštine Herceg Novi Danijela Đurović i Miloš Konjević, predsjednica Skupštine opštine Kotor Dragica Perović i Zoran Milošević načelnik odeljenja za društvene djelatnosti Opštine Trebinje.
U kulturno -umjetničkom programu učestvoli su: Danica Crnogorčević etno pojac,Slavko Goranović guslar, trubači iz Guče i hor „Roždestvo”. Prisutni su imali priliku da pogledaju izložbu ratnih fotografija iz Velikog rata koje zabilježio sveštenik fotograf Risto Šuković. Izložbu je priremio Nenad Šerović. Z.Š.