- Pi­še: Če­do­mir An­tić

Svaki višestranački izbori u nedemokratskoj državi nameću dva zaključka. Prvi se odnosi na ružno i obeshrabrujuće osjećanje uzaludnosti koje listom dijele oni dobronamjerni što su pristali da u toj igri učestvuju. Opozicionari, koje nedemokratski izbori predstavljaju kao kolaboracioniste, ali i pripadnici režima, kojima ako baš nemaju deficit pameti, mora postati otužno to glumatanje demokratije bez obzira na činjenicu da je demokratska nijansa na krljuštima tu samo kao nekakvo kameleonsko svojstvo jednog autokratskog dinosaurusa. Ipak, nisam čuo niti za jednu demokratiju koja nije u svom formativnom periodu imala i razdoblje dvorske, kontrolisane opozicije. Prednost tih demokratija je u tradicijama, bogatstvu, drugačijem kulturnom obrascu, ali i u činjenici da je njihovo stvaranje teklo uz manje loših okolnosti i prije mnogo vremena. Ako već i nije mučna režimu, maska višestranačke demokratije i parlamentarizma ontološki se kosi sa prirodom svake samovlasti. Zato je svaka višestranačka demokratija, koliko god bila formalna i dekorativna, u stvari i znak slabosti vlasti.
Jedini način da ta slabost ne bude samo jedna karateristika – nastala usled višedecenijskog degenerativnog spajanja režima i ostataka države kao i pritiska velikih sila – jeste da opozicija ne dozvoli da bude zloupotrijebljena, zabavljena sobom i da se objedini oko određenih principa. Taj princip u moderno vrijeme nijesu ni priče o standardu, ni nacionalna ideologija, to nije ni ideologija razvijenih demokratija. Danas, na Balkanu, u svim državama gdje tokom više mandata nema promjene, vlast koja postepeno dobija obrise šire i više od državnih, ideologiju svih ideologija predstavlja težnja za slobodom. Bez slobode u moderno vrijeme nema ni napretka, ni razvoja, ni blagostanja. Ako su neki u svijetu zaboravili, naši stari su to dobro znali i nama u nasleđe ostavili: sloboda od tuđina i svojih otuđenih vlastodržaca, sveti je i osnovni cilj. „Sloboda zlatna.“ I zato su naši stari pobjeđivali vojno ili moralno u bitkama kakve su Krusi, Mišar, Vučji Do, Šumatovac, Kolubara, Mojkovac... Ali su znali i da svrgnu tirane kakvi su bili knez Miloš i kraljevi Aleksandar i Nikola.
Izvjesno je da je režimu Mila Đukanovića dozvoljeno što mnogima u Istočnoj Evropi nije bilo... Imao je podršku uticajnih velikih sila i sasvim je očekivano održao svoju vlast čak i u vrijeme kada je gubio skupštinsu većinu ili je njegov kandidat savim očigledno izgubio predsjedničke izbore. Međutim, ako bi se samo sve posmatralo preko nedokučivih međunarodnih odnosa ili režima koji decenijama srasta sa državom, činilo bi se da nema nade. Nade u politici, naravno, uvijek ima. Ali za ostvarenje nada je uvijek potrebna i neka vrlina i zasluga onoga ko se nada. Zahvaljujući sistematskoj podjeli crnogorskog naroda, zavađanju građana koje je režim sistematski sprovodio, opozicija se u Crnoj Gori nikada nije istinski ujedinila. Jedan izuzetak predstavlja odluka svih opozicionih stranaka da ne izađu na (neregularnije nego obično) izbore u Nikšiću. Bio je to dobar putokaz, ali ujedno i znak jedinstva u nemoći. Na tek završenim predsjedničkim izborima pokazalo se da je samo jedna velika koaliciona lista stvarana po obrascu ujedinjenja opozicije kakav je od 1989. do danas donio promjene u dvadeset i pet država Evrope i Azije. Ostali ili su željeli da se afirmišu ili da pomognu Đukanoviću.
Ponosan sam na političke partije srpskog naroda u Crnoj Gori. Obespravljen i podijeljen – napušten od svoje matice koju takođe vodi jedan politički izdanak Manuela Norijege, američkog rol modela za takve tirane i strane marionete – srpski narod je uz neznantne vanparlamentarne izuzetke stao uz ideju slobode i demokratije. Tako je bilo i na tek završenim predsjedničkim izborima. Ukoliko bi građanima Crne Gore bilo dato da se slobodno opredijele oni bi razumljivo smijenili jednu prestarelu i bezidejnu vlast ogrezlu u korupciju, nepotizam i svakovrsni drugi kriminal. Pošto izbori nijesu slobodni, neophodno je u ovakvim prilikama, kada se folklorno govori o slobodi, postići kritičnu masu za promjene. Uprkos onima koji pokušavaju da se afirmišu kandidaturom ili pokušavaju da uđu u istoriju sa prvorazrednim ciljem da dobiju više glasova nego ranije, a tek u drugom planu vođeni jednom više reda radi prisutnom nadom da bi se moglo dogoditi da njihov kandidat i pobijedi.
Kada opozicija pobijedi na predsjedničkim izborima biće joj potrebno veće jedinstvo, odlučnost, snaga i hrabrost nego prije pobjede, jer dinosaurusi kakav je Đukanović, vidjeli smo to u Srbiji 1996, 1999. i 2000, jednako uspješno udaraju rogovima i repom... Zato u iščekivanju izbora za gradsku skupštinu Podgorice lozinka dana, mjeseca, godine... treba i mora da bude jedinstvo.
(Autor je istoričar
i docent na Filozofskom fakultetu u Beogradu)