Da globalizacija ne može sve preplaviti, potvrđuju velike vjerske i filozofske tradicije iz čijih su korijena nastale najznačajnije civilizacije svijeta današnje Azije, odnosno Evroazije. Tu su ponikle poznate religije: hrišćanska, islamska, hinduistička i budistička. Unutar kontinentalnog područja Evroazije, neke oblasti su od posebnog značaja, poput Mesopotamije, Egipta i Doline Inda. U tim područjima, u interesu pravde i dobrobiti zajednice, pojedini vladari pokušavali su da urede život država. Tu je svakako prednjačio Hamurabije. Danas ove prostore zapljuskuje globalizam, odnosno neoliberalna ekonomija, koja još nije kadra da preoblikuje velike religije istoka i zapada. „Mudrost“ današnjeg globalizma uveliko prelazi mnoge granice svijeta, s namjerom da sjedini političku moć i da sebe predstavi i smatra „uzorom istorije“, da bez obzira na sve konektuje novu istoriju, i na taj način zaturi sopstvenu istoriju (ne)zavisnih država. U tome se i uspijeva, tako da istorije pojedinih zemalja izgledaju „raščerupano“. One prave, poznate i priznate istorije za novo doba biznisa su „van vremena“, što je prešlo svaku mjeru i granicu. Dogradnjom nove istorije, društveni poredak želi zatrti korijene identiteta pojedinih država. Nažalost, spoznajom nove istorije i kulture, dobija pravo na azil. Ima se utisak da se poznate istorije i kulture svijeta razbijaju do neviđenog. To ponajprije žele zapadnjačke biznis despotije, čija je namjera da ovladaju svijetom, pa da izmijene kulturu, nauku, a, ponegdje, i religiju. Međutim, velike religije, ipak ne daju globalizaciji maha, bez obzira na to što neoliberalna ekonomija hoće da takne „sudbinu svih stvari“. Protagonisti globalizma ne mogu smetnuti s uma da svaku veliku religiju Azije i Evroazije prate izvorne kulture, koje imaju sopstvene tradicije rasprostranjene na širokom području i koje su materijalizovane kroz određene vrste književnih formi. Svete knjige od Upanišada do Biblije, potvrđuju ono ljudsko i istorijsko koje ne mogu ugroziti nikakve matrice novog ekonomskog poretka. Dovoljno se podsjetiti značaja tih religija koje su vjekovima opstale i pored velikih najezdi koje su udarale na poznate i priznate civilizacije. Čak i kad je došlo do sukoba civilizacija, velike religije od istorijskog značaja opstajale su, a s njima i čovjek. Zato i opaska da biznis, kao krem neoliberalne ekonomije, ne može biti od uticaja da novi svjetski poredak stvori vjeru o „novom učenju Boga“. Preudešene forme „ liberalne filosofije“ ne mogu biti kadre da preoblikuju pravu umjetnost i književnost. Prave kulture i prave religije ne mogu biti razarane biznisom i profitom. To, svakako, nije mogao da uradi ni komunizam, niti je u tome posve pokušao i ići do kraja. Vjera i tradicija su opstale i u sistemu jednoumlja, pa i onda kad im je prostor bio ograničen. Nažalost, današnji čovjek „mora“ prihvatiti preoblikovanje ekonomskog poretka, ali ne može prihvatiti bijeg od vjere, tradicije i kulture, jer je znano da ljudi ne „traže truda“ da dokažu nešto što je opšteprihvaćeno kao istinito. Oni koji bi, možda, jednog dana željeli neku novu vjeru treba da znaju da ih već „stid peče u očima“. Taj eventualni talas nove vjere neće moći zapljusnuti opštepoznate i priznate vrijednosti, jer globalizam nije „nebeska rijeka“, bez obzira na to što neki smatraju da je riječ o neoliberalnoj demokratiji koja je već omeđila određene nacionalne granice pojedinih država Evrope, iako se više od 30 godina govori o novom svjetskom društvenom poretku. Priča se o slobodi protoka kapitala, robe i usluga, radne snage, a radna snaga je svugdje izražena kao višak. Dakle, jednakosti nigdje. Sistem jednakih vrijednosti je lišen smisla značenja. Ne bismo se danas začudili da pojedine zemlje, odnosno njihove vlade zabrane i vjeru emigrantima, vjerovatno zbog toga, što neki od tvoraca novog poretka ne žele priznati identitet tih naroda. I pri takvom eventualnom stavu ili pojavi, podsjećanje je kao nauk da se ni priznanjem ne može potrijeti istorija jednog naroda, kao ni njegova religija-vjera, odnosno kultura. Istorija naroda, koja je u sopstvenom izgnanstvu, tumač je njegove duše, njegovog dostojanstva i identiteta. Njih pojedinci novog svjetskog poretka ne mogu potrošiti. Bez obzira na polazne osnove novog doba, i dalje, traje kontinuitet te tvorevine i pokazuje da su velike religije odredile istoriju naroda, njihov moral i put. Jedino uvažavanjem religije, morala, tradicije, istorije i kulture, i to na širem nivou, shvata se koliko se velike religije istoka i zapada, odnosno Azije i Evroazije uzajamno prepliću, i da se prema njima mora imati respekta, pa makar i kad je riječ o novom svjetskom poretku, odnosno globalizmu. Današnji problemi nijesu jednostavni, pa se, stoga, mora prihvatiti da istok, kao i zapad, raspolažu vlastitom tradicijom duhovnosti, da svaka država ima ekonomiju i da religija još nije izdala čovjeka. Ovovremenskom globalizmu Sartr bi dodao da je „nasilje od koristi onima koji nemaju šta da izgube“.

Piše: Krsto J. Pejović