-Piše: Nik Gašaj

U rubrici „ Stav“ (nedjelja 8. septembar) objavljen je tekst: „Albanska zastava simbol crnogorske demokratije”, od autora dr Blaža Zlopaše, u kojem se osvrće na moj tekst …Manje države, a više demokratije“, objavljen 25. avgusta u istoj rubrici.

Dr Blažo Zlopaša se slaže sa nekim mojim stavovima. Naime, on potvrđuje istinu: da albanska zastava ima dvojno svojstvo: državno i nacionalno; da je za Albance u Crnoj Gori zastava simbol njihovog nacionalnog identiteta, da ima istorijsku tradiciju i zagarontovana je Ustavom i zakonima Crne Gore.

Ali, ima i nekih njegovih konstatacija i stavova s kojima se ne slažem. Između ostalog on navodi da je moje reagovanje na odluku Ministarstva kulture o zabrani isticanje albanske zastave na manifestacijama apsurdno, jer manja država sa više demokratije nije poznata u svijetu!? Možda me nije razumio, jer tako nešto nijesam napisao. Radi javnosti, ponovo ću navesti raniji moj stav, koji glasi: „Saznanja iz političkih nauka ukazuju da je koncept savremenog društva: manje države, a više demokratije. A to znači da država ne treba da se miješa u privatni život ljudi, u njihovu intimu, u njihov način duhovnog zadovoljstva i veselja, kao i u obilježavanje nacionalnih, vjerskih i tradicionalnih praznika.Tu demokratska država nema šta da traži”. Ne znam šta je ovdje sporno. Ja nisam pisao: „manja država“, a sa više demokratije, nego manje države, a više demokratije. A to je suštinska razlika. Dakle, moj stav se ne odnosi na veličinu države u geografskom smislu i shodno broju stanovnika nego na opseg nadležnosti države u privatnoj sferi ljudi. Uostalom, to spada i u domen ljudskih i manjinskih prava zagaranovanih međunarodnim pravom i implementira se manje ili više u svim demokratskim državama u svijetu, jer je privatni život građana sveta stvar i kod naroda i kod Boga. Valjda građani jedne zemlje treba slobodno da dišu, bez pritiska i ugušivanja od strane države. Tu nema demokratije, nego se radi o totalitarnim političkim režimima i narušenim odnosima između građanina i države. Zbog toga demokratska politička teorija ukazuje da institucije političkog sistema treba izgraditi na osnovama nove koncepcije: manje države, a više demokratije, odnosno da država treba da bude dovoljno mišićava, ali i dovoljno liberalna.

Dr Blažo Zlopaša postavlja pitanje na osnovu kojih parametra sam donio zaključak da je Crna Gora primjer demokratije? Ne znam na osnovu čega zasniva takav utisak, jer tako nešto nikada i nigdje nijesam pisao, niti govorio. Zlopaša navodi da šaljem poruku da će Crna Gora biti primjer novog „bratstva i jedinstva” zahvaljujući najviše albanskoj populaciji. Onda u cilju još većeg „bratstva i jedinstva” sa Albancima kaže da bi trebalo u centru Podgorice podići spomenik Skenderbegu, jer je on bio i Srbin i Albanac; navodi i da su se Albanci žrtvovali da iz najudaljenih krajeva zemaljske kugle dođu da glasaju da se Crna Gora oslobodi i „nametnutog” srpskog identiteta. Međutim, o svim svojim konstatacijama Zlopaša ne navodi nijedan izvor: istraživački, stručni, naučni, teorijski, empirijski i sl. pa čitalac ne zna na osnovu čega on zasniva svoje stavove. Stoga su pojedine njegove konstatacije proizvoljne i ne odgovaju stvarnosti. Naime, u albanskoj i svjetskoj istoriografiji je poznato da je Gjergj Kastrioti - SkĂŤnderbeu albanski nacionalni heroj i najznačanija albanska istorijska ličnost; da se njegov otac zvao Gjon Kastrioti, da je SkĂŤnderbeu generalsko zvanje -Titul, koje je Gjergj Kastrioti dobio kao veliki vojskovođa i ratnik od Turske.Takođe, prema politikološko-sociološkim saznanjima nacionalna pripadnost djece se nasleđuje od oca, i to je tradicija i pravilo u svim demokratskim i civilizovanim društvima i državama. Nije poznato odakle su Zlopaši saznanja o Albancima, odakle su došli i kako su glasali na referendumu o nezavisnosti Crne Gore, s obzirom na to da je glasanje bilo tajno. Naravno, ovdje se nameće i pitanje: zbog čega je Zlopaša opsjednut Albancima, šta ga muči i koji su to njegovi motivi i poruke?

Mišljenja sam da je budućnost Crne Gore u jednakosti i ravnopravnosti svih građana i svih nacionalnosti i da su svi narodi u njoj konstituenti državne zajednice. Inače, istorijska saznanja ukazuju da su ideje o rasnoj superiornosti, odnosno o posebnim istorijskim zaslugama i značaju pojedinih naroda u odnosu na druge našle mjesto u svim državnim tvorevinama bivše Jugoslavije, što je rezultiralo njenim krvavim raspadom. Nažalost, ideja o superiornosti jedne rase ili jednog naroda u odnosu na druge korišćena je u političke svrhe da bi se opravdali zahtjevi za privilegovan i dominantan položaj, što je objektivno imalo teške posledice, a ponekad i tragične po život naroda ili raznih etnonacionalnih manjina. S tim u vezi, poznati autor Ašraf Pahvali je isticao kako je nastojanje da se utvrdi inferiornost ljudi samo na osnovu boje kože ili etničkih karakteristika oznaka „ludosti ili psihičke devijacije“.

Kao pozitivno iskustvo kad je riječ o međunacionalnim odnosima, može se navesti švajcarski model suživota. Naime, u jezičkom pogledu u Švajcarskoj najveći broj građana govori sva tri jezika (njemački, francuski, italijanski). Interesantno je takođe ukazati da na sjednicama vlade i parlamenta svako govori na svom jeziku i svi se međusobno dobro razumiju, jer članovi tih tijela znaju druge jezike. Nema potrebe za simultanim prevođenjem. Na kongresima političkih partija i u skupštini Švajcarske nije rijetko da pojedini govornici počnu svoje diskusije na jednom, nastave na drugom, a završavaju na trećem jeziku, izražavajući i na taj način svoj odnos prema ravnopravnosti, uzajamnom poštovanju, a time, neosporno, i boljem međusobnom razumijevanju. Postavlja se pitanje: kad će se to postići u Crnoj Gori, u Srbiji i drugim zemljama Zapadnog Balkana? Odgovor je da se to nikad neće desiti. Jer, kako bi to rekao poznati srpski naučnik, Aleksander Fira: u Švajcarskoj je druga kultura, drugčija demokratska svijest, kao i druga civilizacija.

(Autor je politikolog)

---