-Piše: Čedomir Antić

Kako god to moglo djelovati čudovišno i bizarno nekom Milu Đukanoviću, Dušku Markoviću ili Ranku Krivokapiću, crkve i vjerske zajednice stvaraju vjernici. Kada se takvim poslom bave oni koji nisu religiozni, njihovi su motivi nesumnjivo sebični, zli i politički. Oni ne stvaraju stijenu na kojoj je crkva i crkvu koja će biti luka i svjetionik vjernom narodu. Oni su samo vukovi koji bi željeli da se kandiduju za pastire.

Tvrdnja da je pravoslavna crkva u Crnoj Gori ikada bila autokefalna besmislena je i plod je dubokog neznanja. Ona nije samo opasna za narod, kome bi umjesto crkve hteli da podmetnu pseudovjerski socijalistički savez radnog naroda - filijalu Demokratske partije socijalista. Ona je opasna i za vlastodršce. Svaki tiranin se naposletku umori. Želja za vlašću ostaje jedino što ga pokreće, svi drugi impulsi i instinkti, poslednji trzaji nerva ljudskosti, nestali su, i sa njima život. Njihov život sveden je na zlo što ga nanose narodu, a na kraju i sopstvenim porodicama i bližnjima, dozvoljavajući da im dušu zamijene oblaci pohlepe i zla. Tada svoje žrtve, sve građane, silnici počnu da potcjenjuju. Jedinu prednost - bezdušnost koja dolazi od oslonjenosti sve četiri o kamenu zbilju stvarnosti i njenih sebičnih, materijalnih računa - oni tada gube u uvjerenju da su najpametniji i najlukaviji, dok su svi sa kojima direktno ne dijele plijen upravo glupi i naivni.

Griješe. Ničija nije gorela do zore. Ni u Majamiju se crnogorski Norijega ne može sakriti od slobodoumnih Srba, religioznih Crnogoraca i naše narodne trobojke.

Otkako postoji hrišćanska crkva pa do Josipa Broza, crkve mogu biti pod zaštitom države, ali ih stvaraju vjernici – duhovnici i mirjani. Kada je 1219. proglašena Arhiepiskopija u Peći, nju je omogućio jedini kanonski vlastan, vaseljenski patrijarh koji je u to vrijeme stolovao u Nikeji. Kada je više od vijek kasnije, 1346. uzvišen u rang patrijarha, arhiepiskop pećki imao je podršku trnovskog patrijarha i ohridskog arhiepiskopa, ali ne i carigradskog, vaseljenskog, poglavara pravoslavnih. Nekoliko godina kasnije carigradskih patrijarh bacio je anatemu na cara Stefana Dušana. Takvo stanje se nikome razumnom nije sviđalo. Zato, između ostalog, car Dušan jedini među vladajućim Nemanjićima nije proglašen za svetitelja. Nepune tri decenije kasnije, isprva u južnim srpskim zemljama, a kasnije i u državi kneza Lazara, došlo je do sporazuma sa Vaseljenskom patrijaršijom. Srpska crkva od tada ima kanonski priznat rang patrijaršije.

Sekti raspopa Miraša nedostaje vjerni narod. Osim režima, koji počiva na sporu između narodâ Crne Gore, oni nemaju ni monaštva ni sveštenstva da se na njih oslone. Argumenti u prilog nekakve istorijske autokefalnosti pravoslavne crkve u Crnoj Gori upravo su besmisleni i bili bi zanemarivi kada ih moćni domaći i strani politički faktori i njihovi mediji ne bi neprekidno ponavljali.

Pravoslavnu crkvu na prostoru današnje Crne Gore osnovao je arhiepiskop Sava, svetitelj, osnivač autokefalne crkve i otac srpskog naroda. U tu činjenicu do nasilnog i nekanonskog, turskog ukidanja patrijaršije 1766. niko ne sumnja. Pozivanje na Sintagmat, zbornik propisa pravoslavne crkve, štampan u Atini 1855. upravo je lišeno svakog smisla zato što nema veze sa kanonskim pravom. Uostalom, svi kasniji dokumenti ruske i grčke crkve demantuju ovaj stav o samostalnosti crnogorske crkve, koji je mogao poteći iz nezananja ili tumačenja faktičkog stanja nepostojanja Pećke patrijaršije. Kada Nikodim Milaš ili knjaz Nikola krajem 19. i početkom 20. vijeka govore o samostalnosti mitropolije na Cetinju oni ne misle na njenu samostalnost od ukinute zajedničke crkve srpskog naroda, oni ne žele da nezavisna Crna Gora dođe u situaciju da mora da na bilo koji način prihvati jurisdikciju Vaseljenske patrijaršije koja je teoretski na njen prostor mogla da pošalje grčke jerarhe, monahe i sveštenike. Resentimana prema srednjovjekovnoj srpskoj državi – koju je sanjao da obnovi – svakako nije bilo kod kralja Nikole. Slično je bilo i sa crkvom.

Ideja da bi crkvenu imovinu mogla da kontroliše vlast samovlasnog knjaza Nikole bila je anahrona i štetna po interese države Crne Gore i u vrijeme kada je pravno regulisana. Danas se pozivati na to, predstavlja potpunu grešku naročito zato što na Đukanovićevom dvoru vole da lupetaju kako su „prelomili mozak“ i „promijenili civilizaciju“. Svakako bi ih trebalo podsjetiti na jedan dokument koji stoji u osnovama zapadne demokratije i njenih slobodarskih vrijednosti. U 1. amandmanu Ustava SAD donesenom davne 1791. godine piše: „Kongres ne može da donosi nikakav zakon o ustanovljenju državne religije, kao ni zakon koji zabranjuje slobodno ispovijedanje vjere“.

(Autor je istoričar i predsjednik Naprednog kluba)

---