- Piše: Milutin Mićović

Kad čovjek po vedrom danu gleda orlove na nebu, zadrži tu sliku u sebi i kad oni iščeznu iz vidika. Tako zadržavamo u sjećanju velike ljude koje smo znali. I kad odu, ostaje u nama njihov lik – ne samo izgled, nego i njihov rečnik, um, inteligencija, intonacija, karakter, nijanse.

Tako se nekako desilo i sa dva duhovna orla, vladikama Amfilohijem i Atanasijem. Otišli su, ali su ostali među nas i u nama. Kad s ove male distance pogledamo njihov dolazak u naše krajeve, a sad i njihov odlazak, uočavamo neku veliku promjenu.

Došavši u ovaj raseljeni i ostavljeni narod, u njima je narod prepoznao sebe, u njima je i dobio ono što je stalnim odseljavanjem i izgubom kroz vremena gubio. Na neki način njihovim dolaskom na stare i istorijski najznačajnije svetosavske episkopske stolice i ovaj narod se vratio u istorijsku maticu i oslobodio kompleksa marginalnosti i provincijalnosti. Ova dvojica vladika došli su iz velikih svjetskih kulturnih i duhovnih centara, i našli su ovdje narod koji generacijama nije odlazio sa ovog kamena i prostog narodnog predanja. Ali dočekani su kao da su ih ovo crnogorsko-hercegovačko kamenje i ostavljeni i marginalizovani narod čekali vjekovima. S obje strane buknulo je obostrano prepoznavanje i radost uzajamne podrške. Ova dvojica ne samo da su donijeli velike škole i znanja, nego su donijeli sačuvanu, no preobraženu narodnost, koju je naš čovjek odmah prepoznao. Narod je vidio da su to njihovi ljudi, koji nose njihove pretke, njihovo pamćenje, a uz sve to onu duhovnu dubinu i neposredno ozarenje, koje ih je povezivalo sa svojim svetiteljima, junacima i mudracima, starom slavom i nebeskim darom.

Ono što je razlikovalo ova dva duhovna orla od drugih učenih ljudi jeste duhovna dubina i prostota, božanska neposrednost, spontanost i nadahnuće za djelanje, koju je i običan narodni čovjek odmah osjetio, i na nju s ljubavlju odgovorio.

Dolaskom mitropolita Amfilohija na Cetinje odmah je aktivirano prisustvo Petrovića, posebno dva velika Petra koji su stub istorijske Crne Gore.

Dolaskom vladike Atanasija, koji je ponekad naglašavao da je starinom Hercegovac, reaktivirana je misija Svetog Vasilija tvrdoškog i ostroškog, evropki i nacionalni duh Jovana Dučića, pjesnička ljepota i prostota Alekse Šantića, kulturni aktivizam Ćorovića i Slijepčevića. I Crna Gora i Hercegovina, koje se prožimaju i dopunjuju kroz istorijski ulog i narodno zajedništvo, postale su opet značajni i utemeljujući prostor srpske istorije i suvereni akter u savremenim duhovnim i kulturnim zbivanjima. Ova dva duhovna orla, podsjećala su na njihove prethodnike i velikane dvadesetog vijeka, vladiku Nikolaja Velimirovića i oca Justina Popovića, koji su sačuvali Srbe u dvadesetom vijeku od duhovne smrti.

Za tri decenije njihovog boravka na našim prostorima spojeni su vjekovi istorijskog sjećanja, uzidano je u nove hramove zaboravljeno kamenje narodnog pamćenja i čestitosti.

Iako različiti, ova dva duhovna orla uvijek su se dopunjavali. Jedan koncentrisan i okrenut duhovnoj dubini i mistici, ali i narodnim raskolima, drugi, raskošni ekstravert, u donkihotovskoj borbi sa savremenim demokratsko-demonizovanim svijetom, uvijek svetootački stamen. Jedan se na narodnim saborima razgovarao s guslama i narodnom poezijom, drugi nije mnogo mario za visoke norme ponašanja, više je volio da žagori sa djecom, diveći se njihovim bezazlenim očima i čistim dušama. Vječan im spomen, i carstvo nebesko!

(Autor je književnik)

---