Ono što je zamišljeno kao obilježavanje godišnjice jednog od najvažnijih svjetskih vojnih saveza – NATO – rizikuje da postane parada razjedinjenosti, ali ovaj put ne zbog nečega što je Donald Tramp rekao ili učinio.

Na sastanku u Londonu ove nedjelje lideri NATO-a imaju još dva predsjednika zbog kojih bi trebalo da brinu: Emanuela Makrona, koji je poslednjih nedjelja otvoreno doveo u pitanje klauzulu kolektivne odbrane, i Redžepa Tajipa Erdogana, koji ima problem sa članovima saveza zbog svojih odluka da pošalje trupe u Siriju i kupi ruski protivraketni sistem, piše u svojoj analizi agencija „Blumberg“.

Da stvar bude još gora, Makron i Erdogan sada i javno razmjenjuju uvrede.

Toliko se stvari promijenilo od kada je tadašnja britanska premijerka Tereza Mej ponudila da bude domaćin dvodnevnog obilježavanja 70. godišnjice NATO-a, da bi se njenom nasledniku Borisu Džonsonu moglo oprostiti što želi da to nije uradila.

– Reći ću vam ponovo u NATO-u, prvo provjerite sopstvenu moždanu smrt – rekao je Erdogan obraćajući se Makronu u petak tokom govora koji je održao u Istanbulu.

Erdogan je aludirao na intervju koji je francuski lider dao prošlog mjeseca u kome nije samo kritikovao Tursku, već je savez opisao kao „klinički mrtav“.

Sa tri značajne države članice koje donose sukobljene agende za sto, na skupu koji se održava u vrijeme završne izborne kampanje u Velikoj Britaniji, samit NATO rizikuje da izazove zabrinutost za budućnost tog saveza, a ne da slavi ono što zvaničnici i lideri saveza rutinski nazivaju najuspješnijim vojnim grupisanjem u istoriji.

Zvaničnici iz SAD i Velike Britanije prošle nedjelje mučili su se da istaknu uspjehe NATO-a, uključujući obnovljeni osjećaj svrhe postojanja saveza nakon ruske agresije na Ukrajinu 2014. godine. Troškovi odbrane rastu, a polje NATO-a se širi ka borbi protiv terorizma, sajber bezbjednosti, a sada čak i svemira.

NATO i dalje privlači nove članice. Sjeverna Makedonija, koja bi trebalo da se pridruži sledeće godine, dovešće do toga da broj lidera za stolom ove nedjelje bude 30, u odnosu na 15 kada je Berlinski zid pao 1989. godine.

Ovakva dostignuća, međutim, potiskuju sve jači javni spor oko toga na šta bi NATO trebalo da se fokusira i za šta treba da se zalaže. U prividnom pokušaju da obuzda raspravu, Njemačka je predložila formiranje ekspertske grupe koja bi izvještavala o budućem političkom obliku saveza.

Makron je natjerao njemačku kancelarku Angelu Merkel da pruži nesvakidašnje odlučnu odbranu saveza prošle nedjelje.

– Čak i više nego tokom Hladnog rata, održavanje NATO-a je danas u našem najboljem interesu. Evropa se trenutno ne može sama braniti – rekla je ona parlamentarcima u Berlinu.

Visoki američki zvaničnik rekao je u petak da će Tramp prioritetno angažovati NATO kako bi potisnuo rastući uticaj Kine. Zvaničnik je rekao da će Tramp takođe pritisnuti saveznike da povećaju troškove za odbranu i da isključe kineske kompanije iz izgradnje 5G mobilnih mreža, što mnogi mnogi nisu željeli da urade.

Umjesto da obuzda Kinu, Makron želi da prioritet NATO-a bude borba protiv terorizma. Trinaest francuskih vojnika poginulo je prošle nedjelje u Maliju, a terorista je u petak ubio dvije osobe u Londonu. Neimenovani francuski zvaničnik izjavio je da Makron takođe planira da izvrši pritisak na veće „operativne“ podjele tereta kao odgovor na Trampovog pokušaj da na natjera Evropu da preuzme veći dio finansijskog tereta finasiranja saveza.

Erdogan u međuvremenu zahtijeva prihvatanje turskih ciljeva na sjeveru Sirije, uključujući klasifikaciju kurdskih milicija koje su se borile protiv Islamske države, kao i drugih saveznika NATO-a, kao terorističku prijetnju. Dodao je so na još jednu otvorenu ranu u vezama Turske sa zapadnim saveznicima, otpakovanjem i testiranjem sistema protivvazdušne odbrane S-400 koji je nedavno kupio od Rusije, a koji nije kompatibilan sa NATO sistemima.

---

Povratak francuskom tradicionalno poluodvojenom statusu
Skraćeni vremenski okvir za sastanke – formalne sesije će trajati samo oko četiri sata – može da ograniči potencijalnu štetu. Dugoročni posmatrači NATO-a takođe upozoravaju na preuveličavanje opasnosti tenzija unutar saveza, koje nisu novost za organizaciju koja uključuje zemlje sa različitim geografskim sferama i bezbjednosnim prioritetima.

Pitanje Makrona o kolektivnoj odbrambenoj posvećenosti u srcu NATO-a sigurno je opasno, ali se na mnogo načina on jednostavno vraća francuskom tradicionalno poluodvojenom statusu. Predsjednik Šarl de Gol izvukao se iz vojne komandne strukture 1966. godine, a Francuska se pridružila tek 2009. godine.

Prema riječima ser Adama Tomsona, izaslanika Velike Britanije u NATO-u od 2014–2016, NATO ima tri nove uloge od vremena Hladnog rata: upravljanje krizama na mjestima kao što je Avganistan, držanje pod kontrolom potencijalnih sporova između članica u istočnoj Evropi i izgradnju partnerstava sa desetinama zemalja nečlanica.