Prema posljednjem izvještaju Evropske komisije, najbolje je ocijenjen rad Ministarstva nauke, prvenstveno zbog usvajanja Strategije pametne specijalizacije. Javnosti je malo poznato da se iza tog uspjeha nalazi ekspertiza dr Nine Radulović.
– Strategija pametne specijalizacije, poznata i kao S3, je rezultat ekspertskog rada po posebnoj, faznoj metodologiji koju je razvila Evropska komisija. U početku su izradu Strategije pratili inostrani eksperti kanališući rad domaće administracije. Naravno, povremene posjete i savjeti ovih eksperata nijesu bili dovoljni da se posao završi. Taj zadatak, koji je odbila, nuđen je Gordani Đurović, pa je neko vrijeme na S3 radio Nikola Milović, dekan Ekonomskog fakulteta UCG. Kada je Strategija dospjela u „slijepu ulicu” posao je ponuđen meni. Prihvatila sam izazov i na tome predano radila nešto više od godinu dana, uključujući čitavu 2019. godinu. Bila sam sigurna da mogu da ispunim standarde Evropske komisije, a željela sam i da tržištu ponudim nešto novo, da isporučim gotov proizvod, po sistemu „ključ u ruke”, što inače nije uobičajena konsultantska praksa.
• „Pametna specijalizacija” kao koncept vrlo apstraktno zvuči. O čemu se zapravo radi?
– Pametna specijalizacija je novi koncept ekonomskog rasta koji razvija Evropska komisija u posljednjih desetak godina. Riječ je o konceptu koji podrazumijeva srednjoročno planiranje ekonomskog razvoja zemlje kombinujući njen ekonomski sa naučno-istraživačkim i inovativnim kapacitetom i identifikuje oblasti u kojima država ima realne šanse da postigne tzv. „konkurentnu prednost” u odnosu na tržište šire od nacionalnog. U tako identifikovane oblasti država bi trebalo da ulaže više i da mjerama ekonomske i drugih politika kreira uslove za privlačenje kapitala. Radi se, dakle, o visoko-tehnološkom, a ne „socijalnom” konceptu razvoja koji „domaću pamet” treba da stavi u pogon. To do sada nijesmo imali. Sve mi se čini da su se dosadašnje nacionalne politike uglavnom bavile preživljavanjem.
• Kako je pregovarati sa Evropskom komisijom? Da li su zahtjevi koje postavljaju pred nas dostižni?
– Možda će vas iznenaditi moj odgovor, ali u čitavoj priči meni je Evropska komisija bila najlakša za saradnju. Pregovori za članstvo u EU nijesu neki „nadrealni” proces, nego posao sa ljudima od krvi i mesa. Ovi ljudi su „suvi” profesionalci, znaveni. Kada sa njima razgovarate argumentima, pokažete „osvješćenost” povodom postojećih problema i ponudite im plan koji bi realno mogao da ih riješi, onda prolazite na ispitu. Mnogo teže je bilo raditi sa našim ljudima. Tu su razne interesne grupe koje bez osnova žele da se ubace u strategiju i vrše pritisak, konzervativne institucije kojima dirate u ustaljeni način funkcionisanja, sitne podmetačine i zavist u administrativnim strukturama koje imaju averziju prema domaćoj ekspertizi…Uh…. Srećom, pamtim samo časne i stručne pojedince koji su učestvovali u procesu, a sa kojima bih mogla da sarađujem i u buduće. Ostali, nijesu bitni.
• Uspjeh je dobiti pohvale za strateški okvir, ali šta je sa implementacijom? Kakva su Vaša očekivanja?
– Apsolutno ste u pravu. Možete da imate najbolji plan na svijetu, ali ako ga ne sprovodite u djelo ništa nijeste uradili. S3 je identifikovala prioritetne oblasti u koje bi za visoko-tehnološki razvoj do 2024 godine trebalo direktno ili indirektno uložiti oko 170 miliona eura. Dvije godine implementacije (2019. i 2020.) su praktično već završene sa pouzdanom informacijom jedino iz Ministarstva nauke, da su kroz centre izvrsnosti i finansiranje inovativnih projekata u sljedećem trogodišnjem periodu plasirana dva do tri miliona eura. Šta se dešava u drugim resorima koji bi trebalo da primjenjuju ovu strategiju – ne znamo. Po svoj prilici „ništa”, jer je veb platforma www.s3.me koju sam napravila u svrhe digitalnog upravljanja S3 procesima praktično mrtva. Inače, radi se o originalnoj i jedinstvenoj platformi za e-upravu koja je dobila sve pohvale od Evropske komisije. Relativno pristojan marketing mogao je i kod Evropske komisije, koja budno prati ove procese, da otkupi „vrijeme za kritiku” u ranoj fazi implementacije. Dugoročno, to sigurno neće biti dovoljno. S3 ostaje u amanet novoj Vladi.
S.Ć.

Najbolji stručnjaci biraju da budu slobodni intelektualci
• Iz budžeta se na konsultantke usluge godišnje potroši oko 51 milion eura. Isplati li se poslovati za Vladu?
– Pretpostavljam da javnost iritira priča o trošenju budžetskog novca na konsultantske usluge, ali je to ustaljena praksa internacionalno. To radi i Evropska komisija. Uglavnom najbolji stručnjaci biraju da budu slobodni intelektualci, da bi zadržali slobodu profesionalnog ubjeđenja, bez pritisaka politike. Pametna je ona Vlada koja za najteže zadatke angažuje najbolje ljude. Kad pitate za isplativost ovakvih angažovanja, bojim se da ste na pogrešnoj adresi. Po povratku sa magistarskih studija sa britanskog Kembridža i kasnije doktorata sa italijanske Sapienze većina „vrata” u Crnoj Gori mi je bila zatvorena. Da bih konačno ušla na tržište koje finansira budžet, radila sam ovaj konsalting po minimalnoj cijeni rada dozvoljenoj prema standardima svoje advokatske profesije. Investirala sam reputaciono znanje i vrijeme. Kuda je otišao pomenuti 51 milion eura, pitajte konsultante i njihove poslodavce koji imaju bolje rezultate od mojih.