Prvobitni plan je bio da se Brankovi posmrtni ostaci prenesu lađom od Beča do Karlovaca. Međutim, Dunavsko parobrodsko društvo zahtijevalo je da se lađa plati 5.000 forinti za ovu svrhu. Ta suma je bila velika, pa je Bečki odbor odlučio da se prenos do Novog Sada obavi željeznicom. Inače, železnica je u to vrijeme bila novina koja je tek zaživejla na području Južne Ugarske. Mađarska vlada je od sredine XIX vijeka polako širila željezničku mrežu, a prema konvenciji sklopljenoj na Bečkom kongresu (1878), između Austrougarske i Kraljevine Srbije, trebala je da obezbijedi željezničku vezu između Budimpešte i granice sa Srbijom. Tako je početkom marta 1883. godine puštena u saobraćaj pruga od Subotice do Novog Sada, a krajem iste godine i pruga od Novog Sada do Zemuna. Dakle, u vrijeme prenosa Brankovih kostiju pruga je vodila samo do Novog Sada. Uprava Mađarskih željeznica najavila je izvjesnu olakšicu gostima koji su željeli da prisustvuju ovom događaju, međutim, legitimacije koju su tu olakšicu potvrđivale, nekoliko dana pred prenos nisu bile još dostavljene Karlovačkom odboru.
Svečanosti prenosa, zakazanoj za 10. jul po starom kalendaru 1883, prethodila je ekshumacija Brankovih kostiju na San-Marksovom groblju (groblju Svetog Marka). Detaljan opis tog postupka dao je Petar Despotović, predsjednik Bečkog odbora, u jednom članku koji je štampan u časopisu ‘‘Javor‘‘ i u listu ‘‘Zastava‘‘ (od 7/29. jula 1883). Ekshumiranje je započeto u petak, 8. jula, u 7 časova. Ovom činu prisustvovali su dr Jovan Jovanović Zmaj, dr Ljuba Nenadović iz Pančeva, Petar Despotović, kao predsjednik i četvorica članova bečkog Odbora (J. Tatić, Mita Nikolić, Vlada Nikolić i D. Marković). Neki izvori tvrde da je ovom činu prisustvovala i Vukova kćerka Mina Vukomanović, dok drugi kažu da je pozvana, ali ipak nije prisustvovala. Od gradskih zvaničnika bili su prisutni: dr Šmit, gradski podfizik, grobljanski inspektor, izaslanik policije i grčki arhimandrit sa svojim crkvenjakom, jer u to vrijeme u Beču nije bilo srpskog sveštenika. Bilo je angažovano "društvo za saranjivanje" Konkordija, koje je pripremilo sve što je za ovu priliku bilo neophodno. Izvjestilac koji je o ovom događaju napisao članak za novosadsku ‘‘Zastavu‘‘ detaljno je opisao postupak ekshumacije. Kada su pozvani stigli do Brankovog groba, iznad njega je stajao dobro poznati natpis "Mnogo ‘teo, mnogo započeo, čas umrli njega je pomeo", ali i dva novouklesana reda: "Prenešen u Karlovce na Stražilovo 10. jula 1883".
Unajmljeni radnici, pod nadzorom inspektora, već su djelimično otkopali grob, a kad su naišli na komade trule daske, dr Šmit je tražio da se otkopava vrlo oprezno, pa je posao nastavio jedan radnik kopajući rukama. Prvo se naišlo na lobanju, ona je očišćena i uzet je njen otisak u gipsu. Prisutni su osjetili potrebu da uzmu u ruke lobanju čuvenog srpskog pjesnika i na taj način mu odaju počast. Posebno je bio emotivan Zmaj koji je tri decenije ranije Branka do groba odnio. Obuzet sjećanjima on prisutnima "poče objašnjavati sve karakterne znake lica Brankova". Potom su preostale kosti pažljivo vađene, predavane fiziku koji ih je smještao u sanduk onim redosljedom kako na skeletu stoje. Zabilježeno je da su sve bile dobro očuvane, osim nekoliko rebara, koja su bila izlomljena. Čitav ovaj postupak posmatrali su dr Jovan Jovanović Zmaj i dr Ljubomir Nenadović, ljekari, dok su studenti medicine (medicinari) M. Nikolić i Svetislav Simonović pomagali dr Šmitu. Uslijedila je dezinfekcija, a potom i crkveni obred. Zanimljivo je da je na kraju obreda sveštenik uzeo malo zemlje u lopatu i posuo po sanduku. Potom je drveni kovčeg smješten u metalni kovčeg i zapečaćen, onako kako je i protokol nalagao, pa na kraju ponovo u drveni.
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
