Prije pojave potesa (dio zemljišta – više njiva ili livada – ograničen prirodnim granicama, rijekama, potocima, putevima i sl, ili koje neka opština ili grupa ljudi zagradi, nazivao se potes) po selima ne bijaše velikih kavgi i svađa, već više pjesme, uzajamnih dobrih odnosa i poštovanja. Svaki putnik smatrao je, bezuslovno, za svoju dužnost da za sobom zatvori vratnice na putu kako ne bi stoka prelazila u tuđa imanja. Ko to ne bi učinio cijelo bi selo saznalo za toga zlonamjernika koga bi policijska vlast u najkraćem vremenu pronašla i podvrgla strogoj kazni. Seljaci su ograđivali i svoja dvorišta lijepom ogradom sa velikim kapijama na ulazima, koje su uvijek bile zatvorene i nalazile se u ispravnom stanju. Pri otvaranju i zatvaranju teške vratnice su jako škripale, što je bio znak ukućanima da neko dolazi, te bi momčadija i čeljad izlijetala iz kuće da vide ko to dolazi.
Nema sumnje da su mnogobrojne ograde iziskivale veću sječu šume, ali je, s druge strane, to bio i podstrek za obnavljanje i bolje njegovanje šume na vlastitim imanjima. Pojava zakona o potesima uništila je ograde. Zbog toga su počele jake svađe, kavge i čitave borbe s tučom po njivama koje je teško bilo sačuvati da tuđa stoka ne upadne i štetu učini. Pošto su dječaci bili nemoćni da savladaju veliki broj stoke u razgrađenim imanjima, izdvajan je sve veći broj odraslih za čuvanje stoke na štetu sređivanja poljskih imanja. Iz tog razloga otpoče naglo umanjivanje stoke i stočarstva.
Pojava zakona o potesima izazivala je savremenicima toga doba teške uzdahe za svojom dobrom stokom, koju su morali otuđivati. Od toga vremena nastade po našim selima lučenje svinja, ovnova, ugojenih volova itd., što u domaćinske vrijedne domove unese velike sume novaca u žeženom zlatu – ćesarske dukate, a rjeđe srebrne talire, rublje i "cvancike". Išlo se boljem, a postiglo se gore i ubitačnije. Tako mu je to uopšte kad se želi da se tuđa kultura na silu nametne onim krajevima koji je ne žele i koja ne odgovara opštim prilikama i uslovima tih krajeva.
Ondašnja naša državna uprava, težeći ka novinama i ugledajući se na ono što je neko vidio u drugim državama i pokrajinama, pristupila je malo docnije ustrojstvu šumskih uprava sa šumarima – čuvarima svih šuma.
Na prvi pogled ustrojstvo ovih šumskih uprava i šumara bješe dosta simpatično i opravdano pošto oslobađaše sela i opštine od izdataka na čuvare šuma, pa ipak, to ne bješe u volji naših seljaka, jer ih poče lišavati slobodnog korišćenja svojih seoskih šuma za podizanje raznih građevina itd. Malo docnije, kada se u Srbiji razviše partijske strasti, terevenke i jurnjava za vrbovanjem stanovnika u pojedine partije, podmitljivi čuvari šuma s prikrivenim namigivanjem "odozgo" otpočeše nemilosrdnu trgovinu šumom. Vrbujući ljude u dotičnu partiju, šumari su davali dozvole za sječu šume svakome ko bi dao izjavu da stupa u redove te i te partije. Pred opštinske izbore, pred izbore za okružne skupštine i narodno predstavništvo, po seoskim, opštinskim i državnim šumama otpočinjahu odjekivati sjekire pristalica vladajuće partije. Iako su postojali šumari i šumske uprave, u Srbiji je bivalo sve manje šuma, potoci počeše presušivati, a izvora vode bješe sve manje i manje.
Razbuktale partijske strasti nisu se obazirale na ove pojave, a narod se samo komešao i kolebao ne znajući kome "carstvu da se privoli", gonjen svojim ličnim koristima.
U Struganiku, na Pijerovom brdu, postoji bogat majdan odličnog litografskog kamena, ali je sudbina ovog majdana čudnovata. Nijedno strano društvo i konzorcij ne mogaše ni do dana današnjeg ništa da učine u eksploataciji ovog bogatog majdana. […]
PRIPREMIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
