Piše: mr Dejan Abazović
Nijesam imao ni najblažu predstavu o čemu se radi niti zašto bi se jedna država poput Katara upuštala u takav, u najmanju ruku, neobičan gest. Ta informacija me je podstakla da pretražim bespuća interneta kako bih pronikao u pozadinu ovog nesvakidašnjeg poklona i otkrio širu priču o katarskom uticaju u Sjedinjenim Američkim Državama (SAD). Ono što sam otkrio bila je složena mreža lobiranja i strateških investicija koja Katar pozicionira među najuticajnije strane aktere na američkoj političkoj sceni.
Posljednjih godina, Katar se profilisao kao značajan igrač na polju lobiranja u SAD. Njegov uticaj dobija dodatnu dimenziju povratkom Donalda Trampa na predsjedničku funkciju 2025. godine. Dok se tradicionalno Izrael, posredstvom organizacije AIPAC, smatrao dominantnom silom u lobističkim krugovima Vašingtona, Katar je tiho, ali efikasno gradio svoju mrežu uticaja koristeći finansijska ulaganja, strateške donacije i bliske veze sa ključnim političkim figurama.
Ekonomska moć Katara i veze sa Britanskom imperijom
Katar se može pohvaliti najvećim BDP-om po glavi stanovnika na svijetu, što je omogućeno činjenicom da broji samo 320.000 građana, dok preostalih 90% od ukupno 2,6 miliona stanovnika čine strani radnici. Kao posljedica toga, 75% populacije Katara čine muškarci, što stvara neravnotežu od 3:1 u odnosu na žensku populaciju. Državni investicioni fond Katara raspolaže sa 450 milijardi dolara, što iznosi 1,4 miliona dolara po katarskom građaninu. Ova ekonomska moć zasniva se na činjenici da Katar leži na najvećem nalazištu prirodnog gasa na svijetu, Sjevernom polju, koje je otkriveno zahvaljujući dugogodišnjem partnerstvu sa britanskim naftnim i gasnim gigantom Shell.
Veze Katara sa Britanskom imperijom su izuzetno snažne. Katar je najveći pojedinačni vlasnik nekretnina u Londonu i posjeduje 20% londonskog aerodroma Heathrow. Nastavlja partnerstvo sa Shell-om na projektima proširenja Sjevernog polja. Budući da se cjelokupna ekonomija Katara zasniva na izvozu tečnog prirodnog gasa (LNG) sa Sjevernog polja, a sankcije koje je uvela Velika Britanija protiv Rusije eliminisale jeftini ruski gas sa tržišta EU. Katar i njegovi britanski partneri u gasnom sektoru postali su možda i najveći korisnici rata protiv Rusije, jer je katarski LNG zamijenio ruski prirodni gas. Nakon početka rata 2022. godine, Katar je brzo postao drugi najveći dobavljač LNG-a za EU, odmah iza SAD i ispred Rusije. To uključuje i masovni i skupi izvoz LNG-a u Njemačku, nakon što je uništen gasovod Sjeverni tok. To objašnjava i pritisak Velike Britanije da se eliminiše stranka AfD u Njemačkoj, koja je vodila kampanju za povratak na prirodni gas iz Rusije umjesto LNG-a.
Katarski aduti u Vašingtonu
Prema javno dostupnim podacima, Katar je od 2017. godine uložio više od 220 miliona dolara u lobiranje u Sjedinjenim Državama. Ova značajna sredstva usmjerena su na različite kanale, uključujući angažovanje političkih lobista, finansiranje “think tank” organizacija i sprovođenje medijskih kampanja, sa jasnim ciljem da se osigura povoljan stav američkih vlasti prema katarskim interesima. Pored toga, Katar je postao jedan od najvećih donatora američkim univerzitetima, uloživši impresivnih 6 milijardi dolara u proteklih 15 godina. Ove donacije često dolaze sa određenim uslovima koji promovišu katarske interese, uključujući akademske programe koji naglašavaju pozitivnu sliku Katara i njegove uloge u regionu.
Jedan od ključnih elemenata katarskog uticaja je finansiranje troškova održavanja vazduhoplovne baze Al Udeid u Dohi, koja predstavlja najveću američku vojnu bazu na Bliskom istoku. Ovo partnerstvo ne samo da osigurava američko vojno prisustvo u regionu, već stvara i svojevrsnu finansijsku zavisnost SAD-a od katarske podrške, čime se dodatno učvršćuje diplomatski uticaj Dohe.
Dodatna dimenzija katarskog uticaja
Povratak Donalda Trampa na vlast otvara novu stranicu u priči o katarskom lobiranju, s obzirom na to da nekoliko ključnih članova njegovog tima ima direktne veze sa Katarom. Na primjer, Suzi Vajls, nova šefica Trampovog kabineta, bila je na čelu lobističke firme “Mercury Public Affairs” u periodu kada je ta kompanija zastupala katarsku ambasadu u SAD-u. Kaš Patel, potencijalni direktor FBI-ja, ranije je radio kao konsultant za Katar, dok je Pam Bondi, moguća nova državna tužiteljica, takođe bila registrovana kao lobista katarske ambasade.
Osim toga, Trampov specijalni izaslanik Stiv Vitkof imao je finansijsku korist od katarskih investicija. Naime, 2003. godine, Katar je otkupio njegovu investiciju u hotel “Park Lane”, koji se nalazio u finansijskim problemima, za značajnih 623 miliona dolara. Ni sam Tramp nije ostao uskraćen za katarsku pažnju – dobio je na poklon “boing 747” vrijedan 400 miliona dolara, koji će po završetku njegovog mandata postati dio njegove predsjedničke biblioteke.
Izazovi transparentnosti i sukoba interesa
Katarsko lobiranje ima dalekosežne implikacije na američku vanjsku politiku, posebno u kontekstu Bliskog istoka. Iako je Katar ključni saveznik u borbi protiv terorizma i domaćin važnih mirovnih pregovora, njegova finansijska moć i uticaj na američke institucije otvaraju pitanja o transparentnosti i potencijalnim sukobima interesa. Trampova administracija, imajući u vidu svoje veze sa Katarom, mogla bi biti sklonija politikama koje favorizuju Dohu, čak i ako one nijesu u potpunosti usklađene sa dugoročnim američkim interesima.
Balansiranje savezništva i nacionalnih interesa
Katar je, koristeći kombinaciju finansijske moći, strateških donacija i ličnih veza, izrastao u jednog od najuticajnijih stranih aktera u američkoj politici. Sa Trampovim povratkom na vlast, ove veze dobijaju na dodatnom značaju, što potencijalno može značajno oblikovati smjer američke politike prema Bliskom istoku. Iako Katar ostaje važan saveznik, njegov rastući uticaj zahtijeva pažljivo praćenje kako bi se obezbijedila transparentnost i zaštitili ključni nacionalni interesi SAD.
Mišljenja objavljena u tekstovima autora nisu nužno i stavovi redakcije „Dana”
