Ekspozitura italijanske firme Prysmian Powerlink u Crnoj Gori, koja je angažovana za postavljanje podmorskog kabla između Crne Gore i Italije, godinama posluje bez ijednog zaposlenog. Radi se o kompaniji koja je po finansijskim izvještajima koji su dostavljeni Poreskoj upravi u poslednje četiri godine ostvarila poslovne prihode od čak 38,4 miliona eura. Iako se radi o krajnje neobičnom poslovanju, nadležnim državnim organima to nije bilo interesantno za provjeru.

To su, između ostalog, podaci do kojih su došli studenti novinarstva Fakulteta političkih nauka (FPN) u okviru projekta „DO – Investigative journalism, DISCOVER – Media literacy”, koji je dijelom finansirala Ambasada SAD, a sprovele su ga NVO 35mm, LUPA, FPN i Sindikat medija. Stavovi iznijeti u tekstu ne odražavaju nužno stav Stejt departmenta/ Vlade SAD.

Prema dokumentaciji koju su studenti prikupili za ovo istraživanje, projekat izgradnje podmorskog kabla pomenut je u Sporazumu o zajedničkoj strategiji saradnje vlada Crne Gore i Italije, koji su 6. februara 2010. godine potpisali tadašnji premijeri tih dviju država, Milo Đukanović i Silvio Berluskoni.

Iste godine, nekoliko mjeseci kasnije, ozvaničen je i Ugovor o koordinaciji projekta izgradnje podmorskog kabla, koji su zaključili predstavnici italijanske kompanije Terna i Crnogorskog elektroprenosnog sistema (CGES). Tim ugovorom je predviđeno da se četrdeset godina od izgradnje kabla prihod dijeli tako što će Terni pripasti 80 odsto, a CGES-u 20 odsto.

CGES je ugovorom obavezan da učestvuje u projektu sa oko 100,28 miliona eura, koliko je procijenjena izgradnja povezane elektro-infrastrukture na teritoriji Crne Gore, dok je italijanska Terna obavezana da uloži 758 miliona eura u izgradnju podmorskog kabla. Ukupna navedena cijena projekta je 858 miliona eura. Nakon potpisivanja ugovora u Italiji je tražen izvođač radova. Italijanska Terna je tako 2012. godine preko javnog tendera angažovala dva izvođača radova – italijanski Prysmian Powerlink i norveški Nexans.

Terna i Prysmian grupa potpisali su 2012. godine ugovor vrijedan 400 miliona eura. Projekat uključuje dopremanje i instalaciju kabla koji će biti korišćen za transport električne energije. Norveška kompanija Nexans je angažovana za postavljanje morskih elektroda koje osiguravaju funkcionisanje sistema bez ograničenja u slučaju kvara. Italijanske kompanije koje su angažovane na projektu podmorskog kabla – Terna i Prysmian Powerlink osnovale su svoja predstavništva u Crnoj Gori.

Crnogorska ekspozitura Prysmian Powerlink u Podgorici osnovana je 19. marta 2013. godine kao dio stranog društva. Njen osnivač je Prysmian Powerlink Srl. Prema podacima Centralnog registra privrednih subjekata (CRPS), kao lice ovlašćeno za zastupanje dijela stranog društva potpisan je advokat Đorđe Ivanović, koji je ujedno ovlašćen i za prijem pošte. Preduzeće takođe ima i dva ovlašćena stalna zastupnika za poslovanje – Fabija Bokija i Đovanija Kurtotija. Ipak kada se pogledaju podaci Poreske uprave, ta podgoriča ekspozitura nije prijavila nijednog zaposlenog.

Studenti novinarstva posjetili su kompaniju na adresi Ulica slobode 74/2, koja je navedena u CRPS-u. Radi se o stambenoj zgradi u centru Podgorice. Na ulazu br 74 ne postoji tabla koja bi bila znak da se kancelarije firme Prysmian Powerlink tu nalaze. Tabla sa nazivom kompanije može se naći tek unutar zgrade, na jednom od stanova. Na pitanje vezano za nepostojanje zaposlenih, Ivanović je kazao da ta firma nije zaposlila nijednog crnogorskog državljanina „jer u našoj državi ne postoje ljudi koji su obrazovani za tu vrstu posla”. Takođe, dodao je da crnogorski zakon omogućava takvo poslovanje i da tu nema ništa sporno.

Prema podacima Poreske uprave, na dan 31. decembar 2018. godine, podgorička ekspozitura kompanije Prysmian Powerlink, dio stranog društva, imala je ukupnu aktivu 49,7 miliona eura.

Milionsku imovinu prijavila je u Crnoj Gori i kćerka firma italijanske kompanija Terna, koja je u registru CRPS kao društvo sa ograničenom odgovornošću (DOO) upisana 22. juna 2011. godine pod imenom Terna Crna Gora, sa početnim kapitalom od dva miliona eura. Kapital i imovina te kompanije godinama su nakon toga vrtoglavo rasli, da bi na dan 31. decembar 2018. godine ukupna aktiva firme Terna Crna Gora iznosila nevjerovatnih 223,9 miliona eura.

Bojana Moškov

Aleksandra Kovačević

---

Istraga zbog sumnji u korupciju
Projekat izgradnje podmorskog kabla između Crne Gore i Italije godinama su pratile brojne kontroverze. U Italiji je krajem 2010. godine tužilaštvo u Peskari pokrenulo istragu zbog sumnje u koruptivne radnje, tokom ugovaranja gradnje podmorskog kabla. Prema podacima iz italijanskih medija koje su studenti prikupili za ovo istraživanje, nekoliko godina kasnije ta istraga je zatvorena, a da se nije došlo do optužnice, koju bi razmatrali sudovi u Italiji. Tužilac Đenaro Varone, koji je pokrenuo istragu u vezi sa podmorskim kablom, prebačen je 2018. godine iz tužilaštva Peskare u tužilaštvo u Rimu. Iako su zvanična pitanja vezano za predmet podmorskog kabla upućena u januaru ove godine tužilaštvu u Peskari, do objave istraživanja nisu stigli odgovori.


Velike najave Đukanovića
U oktobru 2016. godine počela je gradnja podmorskog energetskog kabla. Tadašnji premijer Đukanović izjavio je da će biti očigledni benefiti od realizacije podmorskog kabla koji će Crnu Goru i region povezati sa jakim i stabilnim energetskim tržištem Italije i Evrope.

– Samo ovaj posao od konvertorskog postrojenja u Lastvi Grbaljskoj do Rta Jaz podrazumijeva angažovanje preko 500 lica i više od 30 lokalnih kompanija. Tokom najzahtjevnije faze ovog projekta, svakodnevno će biti uposleno preko 200 ljudi – rekao je tada Đukanović. Nema naznaka da su se obistinile tvrdnje Đukanovića iz 2016. godne, koji sada pokriva funkciju predsjednika države Crne Gore, s obzirom na to da su crnogorske podružnice italijanskih kompanija Terna i Prusmian Powerlink zaposlile zajedno ukupno 13 radnika. Takođe, nema zvaničnih podataka o eventualnim podizvođačima, odnosno drugim angažovanim privrednim društvima iz Crne Gore.