- Piše: dr Radoslav Stanišić, filmski i TV reditelj

Žika Mitrović je ne skrivajući ni svoje vrline ni mane, subjektivnost i svoj stav, kroz sve to nesporno išao za artikulacijom pokreta. S tom idejom se i probijao kroz mnogobrojne kadrove, ubijeđen da je iz njihovih različitih utisaka, ljepote i grubosti, pa i forsiranih naturalističkih pojedinosti, moguće izvući stanja i neposrednost koji se reflektuju i iskazuju kroz kompleksnost cijele scene i sekvence. Neosporno je da je Mitrović težio stvaranju spektakla sa svim specifičnostima koje je, prema njegovom mišljenju, tražio domaći film. Ući u tehnologiju i žanr vesterna nije predstavljalo teškoću koliko u njegovu dramaturšku shemu unijeti novi smisao. Film „Mis Ston” istovremeno otkriva koliko pokret ne trpi opterećenja, traži racionalnost i obavještenja svodi na funkcionalnu mjeru. Tehničko majstorstvo u procjeni vrijednosti pojedinih situacija i njihovom svođenju na ono što je suštinsko uslov je dinamičnog i velikog spektakla. Reditelj je u ovom filmu morao da vodi računa o portretima, tiradama, željama, idealima ustanika, ali i o izvjesnim vidovima surovosti borbe pa i romantici koju nosi ona epizoda vezana za otmicu mis Ston. Nije bježao od istorije ali je imao teškoća da nađe prave odnose i umjetničke vrjednosti neophodne za specifičnost ovako koncipiranog filmskog jezika. On je imao i priču i prostor i u njima je psihološkim oživljavanjem ličnosti i isticanjem funkcionalne specifičnosti i onog što je poznato ili toliko puta ponovljeno u raznim bitkama, nastojao da zadobije i svoj rediteljski identitet.
Da nije riječ o imitaciji vesterna i pukoj želji za majstorskim savršenstvom velikih uzora jeste korišćenje oznaka i drugačijih filmskih stilova. Mitroviću je bila potrebna spoljna dinamika i on je, gdje je to bilo moguće, favorizovao pokret. Pritom je došao do ubjeđenja da on mora da sadrži i sve one socijalne, društvene i istorijske specifičnosti i međuzavisnost sa odnosima koji vladaju između ustanika i turskih vojnika. Unoseći psihološke reakcije i subjektivna doživljavanja ustanika, insistirajući na prikazu smrti nekih od njih, isticao je tu osobenost pokreta uz shvatanje da upravo to mora biti karakteristika svakog kadra. Zato mu nije dovoljno da ima samo niz označenih kadrova već da postigne i izražajnu kompleksnost, koja bi cijelom filmu dala vrijednost. Ima scena i sekvenci u kojima uspijeva da stvori punu dramsku napetost, da dinamiku osnaži psihološkim nijansama, ali i da interpretira svoj doživljaj na način koji bi bio više individualizovan nego što mu to dozvoljava istorijski okvir. Ustalom i ne iznenađuje što se ponekad osjeća nešto slobodnijim i neobaveznijim. Probijajući se tako kroz jednu materiju koja traži mnoga psihološka i istorijska obavještenja, pokretao je niz dilema koje naš domaći film u svom zrenju još nije bio spreman da riješi. Njemu se od početka do kraja kao protivrječnost akciji iskazivala realnost sa svim svojim ograničenjima. To se odnosi, prije svega, na takozvane solunske scene, u kojima se ostalo kod pretrpanih informacija, tako da su kasnije scene u pokretu stalno bile opterećivane i izvjesnom ilustrativnošću. Mnoga istorijska fakta, kako to gledanje filma pokazuje, morala su biti prosto odbačena ili sasvim neutralizovana. Mitroviću to nije pošlo za rukom što je uslovilo da uz sav doživljaj u filmu bude prisutna i izvjesna objektivizacija zbivanja. Naprosto je to sputavalo artikulaciju izraza i njegovu subjektivnost, pa je, govoreći o slobodi ustanika, ipak manje ličan i nezavisan.(NASTAVIĆE SE)