-piše: goran ž. komar

Žitelji Herceg Novog, okupljeni u svojoj Topaljskoj opštini, učinili su najveće napore da održe svoju narodnu autonomiju i u času rastakanja Mletačke republike koja ju je omogućila. O tome govori ovaj prilog. Topaljsku opštinu, istorijsko jezgro hercegnovske opštine, stvorili su Hercegovci potekli iz predjela između Trebinja i Ljubinja u nekoliko decenija postupnog upinjanja ka mletačkom senatu. Konačno, poslije velikih žrtava koje su Novljani podnijeli u ratu sa Turskom 1715–1718, dužd Jovan Korner Drugi izdao je naređenje providuru Alvize Močenigu Trećem da priđe zasnivanju srpske opštine u Toploj čije je sjedište Crkva Sv. Vaznesenja Gospodnjeg na Toploj. Godine 2013. svečano smo obilježili 300 godina od osvećenja rukom vladike Savatija Ljubibratića, a 2018. obilježavamo njenu tristagodišnjicu.
Namjera ovog priloga je da podsjeti na višedecenijsko nastojanje žitelja Topaljske komunitadi (zasnovane jula 1718. godine) da i nakon propasti Mletačke republike u čijem je državno-pravnom okrilju ova srpska opština formirana, zadrže svoju opštinsku autonomiju i pored njenog ukidanja od strane niza okupatorskih uprava. Postoji za to pregršt dokaza u arhivskoj građi Arhiva Herceg Novi uključujući period Druge austrijske uprave (nakon 1815). Topljani biraju svoje uprave i na svoja akta otiskuju pečat Komunitadi sa predstavom Svetog Voznesenja Gospodnjeg. Dramatična zbivanja koja su začeta slomom prestarele Mletačke republike, koja u svome smiraju začinje i određene neuspjele socijalne i privredne reforme, proizvela je u cjelini Boke kotorske duboku uznemirenost. Pripadnici Topaljske komuntadi ovim pismima proglašavaju Topljanina Jovana Stratimirovića, koji boravi u Mlecima, za svoga zvaničnog zastupnika i poslanika na bečkom dvoru, sve u cilju očuvanja starih privilegija podijeljenih od strane Serenisime, istovremeno upućujući molbu Jovanu da se primi zadatka. U istoj opštinskoj knjizi nalazi se i treći ponuđeni dokument koji predstavlja prepis predstavke iz 1757. godine povodom pokušaja uzurpacije serdarskog položaja od strane Todora Miloševića (Serdarevića-Vojnovića). Moguće je da je komunitad na taj način željela ukazati na moguća prikazivanja lažnih predstavnika na bečkom dvoru pružajući primjer iz prošlosti.
Preci su istorijska činjenica
U samo nekoliko crtica (iz nedavno objavljene studije o istorijskom hodu Manastira Savina) želim pokazati glavne činjenice o saborovanju, o zajedničarenju u Hristosu, naših predaka koji nisu mit. U samo jednom kratkom periodu u trajanju Pravoslavne crkve na jugoistočnom okrajku dinarskog bila. Dakle, naši preci su istorijska činjenica, naša rodovska-familijarna istost, njihovo temeljno htjenje je jedinstvo naroda, države i vjere. To je htjenje kroz prošlost nepomućeno i njemu su svoju žrtvu podnijeli apsolutno svi. Nema nijedne narodne istojezične sastavnice, uključujući Crnu Goru i njezine legitimne predstavnike (nećemo crnogorskom Zboru odricati legitimitet i državotvornost, jer to ne činimo nijednom istorijskom državnom subjektu na Balkanu?), koja nije težila jedinstvu kojem je glava nemanjićka svetosavska Pećka patrijaršija. Za mene, po najvišoj mjeri patnje, najvidljivija žrtva u svemu narodu je Otac nemoćan da prehrani, ali Otac učitelj, vjerski i pedagoški obrazac koji je po uzoru na Rastka, podigao Sina koji je zagrlio Oca.(NASTAVIĆE SE)