-PIŠE: Mr Radovan Femić

Jedan od nesumnjivo najznačajnijih lokaliteta na ovom podneblju dobio je svoj zasluženi tretman. U pitanju je Samograd. Ovaj lokalitet potiče iz rimskog perioda. Do ovog se zaključka dolazi na osnovu predmeta pronađenih u ovom prostoru. Rimljani su ovdje podigli zid širok 140 cm, koji je porušen u II vijeku p.n.e. Postoji pretpostavka da je Samograd u rimskom periodu predstavljao administrativni centar na ovom širokom prostoru. Kasnije, iz doba uprave Nemanjića, za ovaj lokalitet vežu se različite legende. Tako se vjeruje da je u Samogradu boravio srpski dinast Stefan Dečanski, kao i njegovi roditelji, kralj Milutin i majka Jelena. No, bez obzira na vrijeme, kao i okolnosti, Samograd je do danas ostao nepresušni izvor inspiracije mnogim umjetnicima, ali i putniku namjerniku. Smješten u jedinstven pejzaž, on predstavlja mjesto trajne kulturne vrijednosti. U današnjem vremenu, zanimljivi arheološki lokalitet, kao i crkva-brvnara, posvećena svetom velikomučeniku Pantelejmonu, predstavljaju oazu duhovnog i kulturnog okrepljenja. Inače, početak rada na obnovi davno porušenog hrama veže se za 9. avgust 2006, kada je pokrenuta obnova ovog manastirskog kompleksa. Mitropolit crnogorsko-primorski gospodin Amfilohije i episkop budimljansko-nikšićki gospodin Joanikije na taj dan služili su Svetu arhijerejsku liturgiju, i označili početak veoma intenzivnih radova na obnovi hrama. Mještani Prijeloga i okolnih sela osnovali su i Odbor za obnovu, a za njegovog predsjednika imenovan je Dragan V. Nedović. Trudom i zalaganjem vjernog naroda i vrijednih članova Odbora godinu dana kasnije, na dan. Svetog Pantelejmona, 2007. osveštana je crkva-brvnara. Naredne, 2008. izgrađen je i osveštan komleks manastirskog konaka. Zanimljivo je da je i konak građen od drveta. Inače, uoči Svetog Pantelejmona u ovom ambijentu od 2008. redovno se održava manifestacijala pod nazivom,,Samogradu u pohode“. Riječ je o događaju koji je posvećen očuvanju tradicije i njegovanju kulture sjećanja. Na ovim večerima učešće uzimaju najistaknutiji umjetnici i kulturni poslenici iz različitih oblasti stvaralaštva. Na ovaj način sazdan, kompleks hrama zaista je jedinstven. Po svojoj ljepoti, jednostavnosti stila i unikatnosti samog ambijetna, ova bogomolja predstavlja zaista dragulj Gornjeg Polimlja.
Sticajem različitih okolnosti, u ovim smutnim vremenima prostori Gornjeg Polimlja zasigurno su proizvodili višak istorije, koji se nije dao konzumirati. Doselivši se u pitomu Limsku dolinu iz kršnih Bratonožića, oni su polovinom 18. vijeka (nakon Druge seobe Srba pod vođstvom patrijarha Arsenija IV Jovanovića Šakabente) otpočeli život pun neizvjesnosti. Vjekovi i gotovo svaka godina obilježena je tenzijama i sukobima sa Osmanlijama. Periodi mira i sigurnosti bili su izuzetna rijetkost, a i kada bi se pauziralo sa bitkama slutnje su bile prisutne. Bio bi to zaista krhki, nespokojni i trenutni mir. No, bez obzira na okolnosti, jedno je izvjesno. Pri svakoj dilemi i nedoumici predstavnici ovog bratstva oslonac, podršku i savjet tražili su u Đurđevim Stupovima. Objašnjavati ulogu Vasojevića u istoriji Crne Gore, pa i srpskog naroda u cjelini, zaista nije moguće bez centralnog oslonca – drevnog hrama posvećenog Svetom Georgiju. Posebno se ova okolnost mora uzimati u obzir za vrijeme djelatnosti energičnog duhovnika, državnika i ratnika – Mojsija Zečevića. Upravo u njegovo vrijeme izgrađen je trajno i nepovratno duh narodnog jedinstva u Gornjem Polimlju. Istovremeno, u podlovćenskoj Crnoj Gori, zvaničnom Cetinju i najistaknutijim predstavnicima dinastičke kuće Petrović-Njegoš tražen je i trajno nađen oslonac, zaštita i pokroviteljstvo.
Godina 1852. predstavlja jednu od najznačajnijih, prelomnih u ukupnoj istoriji Crne Gore. Period označen stupanjem na presto energičnog knjaza Danila. Vrijeme koje će uslijediti biće izuzetno važno za bratstvo Femića, ali i Limsku dolinu u cjelini. Te godine u posjeti Miljanu Vukovu Vešoviću naći će se i delegacija iz oblasti teritorije, koja će u dolazećem periodu obuhvatati opsege Femića kapetanije. Prema pisanju Miluna Petrića, te 1852. godine počeće neformalno da funkcioniše Kapetanija Femića, na čelu sa kapetanom Vukadinom. Autor tvrdi da je i sam naziv kapetanije sugerisao vojvoda Miljan Vukov, kao i organizaciju i hijerarhiju ove teritorijalno-upravne jedinice. Imenovanje barjaktara, stotinaša, četovođa, kao i druge organizacione poslove trebalo je da izvrši Vukadin. S tim u skladu, više od godinu dana Vukadin je utrošio na posao organizacije kapetanije. Posao je obavljan u izuzetno nepovoljnim okolnostima, pod permanentnim pritiskom lokalnih osmanskih najezdi. Ipak, Vukadinu je ostajala još jedna, ali veoma krupna i značajna obaveza. Za formiranje kapetanije, ustanovljenje kapetanskog grba, kao i formalno imenovanje kapetana moralo se ići na Cetinje. Dozvolu je davao lično knjaz. Inače, da ne bi bilo zabune napominjemo i neke od sljedećih značajnih činjenica. Femića kapetanija ponijela je ovaj naziv zbog nesumnjivog ugleda i značaja ovog bratstva u procesima oslobođenja i ujedinjenja srpskog i južnoslovenskog prostora. Ugledni duhovni i svjetovni starješine cijenili su neustrašivost, doslednost i postojani karakter ovog bratstva. No ipak, samo formiranje kapetanije nije predstavljalo posebnu privilegiju Femića, ili bilo kog drugog bratstva. Sistem ustanovljenja kapetanija predstavljao je dio mnogo značajnijeg procesa. U pitanju je izgradnja sistema državne vlasti Knjaževine Crne Gore na ovom prostoru. S druge strane, dovoljno je registrovati da samo na prostoru Vasojevića u tom periodu postoji nekoliko kapetanija, s ovim glavarima na čelu: Nikolom Boškovićem, Zarijom Protićem, Stojanom Vojvodićem, Dmitrom Vukotinim, Cemom Delevićem, Đolem Labanom, Josifom Popovićem, Miletom Kneževićem i Vasilijem Popovićem. Nadređen njima, nad sudbinom Vasojevića bdio je znameniti vojvoda Miljan Vukov Vešović.
(NASTAVIĆE SE)