-PIŠE: Dragiša Dožić

Jedan od najsurovijih ataka na prirodne resurse kolašinske opštine je atak na na vode. Nema rečice ili potoka u ovoj opštini koji nije koncesioniran ili planiran za gradnju mini-hidroelektrana (mHE). Pomama za gradnjom mHE zahvatila je cijelo područje sjevera Crne Gore. Prilikom planiranja hidroobjekata na vodotocima koji predstavljaju ekološko blago, nadležne institucije ne sagledavaju posledice koje nastaju tom gradnjom, posebno za ruralno područje i životnu sredinu. Da li je taj vodotok žila kucavica za mnoga domaćinstva na selima kao da nije mnogo važno u odnosu na grupne i pojedinačne interese koji su zahvatili crnogorsko društvo. Zbog takvog lošeg odnosa državnih nadležnih institucija, koje olako izdaju koncesije za gradnju mHE, revolt građana prerastao je u bunt, sa porukom „život damo, vodu ne damo” i upozorenjima da će, ukoliko nadležni ne preduzmu odgovarajuće poteze, radikalizovati proteste do te mjere da će formirati pokrete u odbranu prirodnih resursa u tim mjesnim zajednicama. I pored toga što ti protesti nijesu pojedinačni i lokalni, već su zahvatili cijelu sjevernu regiju, crnogorska vlast, bar zasad, ne poklanja pažnju revoltu građana. Naprotiv, metodama ucjenjivanja, iscrpljivanja i raznim obećanjima, istrajava u namjeri da ostvari svoje ciljeve i udovolji moćnicima i tajkunima. Opštepoznato je da je proizvodnja energije iz mHE neznatna u ukupnom energetskom bilansu Crne Gore. Takođe, nije nepoznanica da je zarada pojedinaca u tim poslovima enormna i čak subvencionisana iz budžeta, koji se puni porezima i doprinosima.

Interesantno je mišljenje inženjera Danila Dlabača, koji se dugo godina bavio problemom izgradnje mHE na području Berana i Andrijevice („Dan”, 21.10.2017.g.). On je uputio apel svim nadležnim institucijama, tražeći da zaustave dalju izgradnju mHE prema konceptu koji se primjenjuje na sjeveru Crne Gore. Dlabač je istakao da se radi o pogubnim rješenjima koja predstavljaju zločin, kako za floru i faunu, tako i za ljude koji žive u blizini uzurpiranih vodotoka.

– Naše rijeke imaju pad od oko 30 promila, a osnovni parametri za snagu mHE su količina vode i neto pad. Zbog relativno malog pada, projektanti se odlučuju da kilometrima dovode vodu cijevima, od vodozahvata do turbine... S druge strane, u periodima male vode (ljetnji period) sva voda protiče cjevovodom, korita ostaju suva, što predstavlja zločin, kako za floru i faunu, tako i za ljude koji žive u blizini – upozorio je Dlabač.

Prof. dr Predrag Simonović sa Biološkog fakuletet u Beogradu objašnjava:

„Ti mali vodotoci su naše genetsko blago, na koje posebno treba obratiti pažnju i čuvati ga. U tim vodotocima postoje razni varijeteti, koji ne žive nigde više, tako da zaštita biološke raznovrsnosti daje zakonski osnov da se rijeke zaštite i da se spriječi gradnja mini-hidrocentrala.”

U međuvremenu, problem gazdovanja vodama u Crnoj Gori dobija veće razmjere i internacionalizuje se. Radi se o Tari, „suzi Evrope”, opet na teritoriji opštine Kolašin. Ta rijeka je, preko čuvenog kanjona u NP „Durmitor”, upisana na listu prirodnih i kulturnih dobara Uneska davne 1980. godine. Projektom „Čovjek i biosfera”, Tara je čitavim svojim tokom zaštićena kod Uneska.

Prema tome, ta rijeka je po oba osnova na Uneskovoj listi zaštite, kao izuzetan vodotok sa univerzalnim vrijednostima, bilo da je riječ o dubini i veličanstvenosti kanjona, flori i fauni, endemičnim i reliktnim vrstama, odnosno ukupnom biodiverzitetu.

Gradnjom autoputa Bar–Boljari, na dionici Smokovac–Mateševo, izvođač radova, kineska kompanija CRBC, na osnovu glavnog projekta i građevinskim dozvolama, koje im je izdalo Ministarstvo održivog razvoja i turizma, ušlo je u korito Tare više stotina metara, izmjestilo vodotok i počelo sa betonskim obaloutvrdama.

Unesko svojim normama i standardima može dovesti u pitanje status koji Tara uživa kod te međunarodno priznate organizacije za očuvanje raritetnih i univerzalnih dobara iz oblasti kulture i prirode.


Nastaviće se

---