-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ


Arkanov film „Pad američkog carstva” (sa osam „Džinija” – kanadski ekvivalent Oskaru), postao je hit na čitavoj teritoriji Kanade, gdje je imao više anglofonih gledalaca nego bilo koji film na francuskom snimljen u Kvebeku do tada. Ujedno je bio i najprofitabilniji film Kvebeka svih vremena u svijetu sve do 1997, kad se pojavio „Les boys” Luja Seje, koga je s trona zbacio „Dobar pandur, loš pandur” („Bon Cop, Bad Cop”) Erika Kanuela u koprodukciji Ontarija i Kvebeka iz 2006. godine.

Film „Pad američkog carstva”, za čiju je izuzetnu fotografiju zaslužan Arkanov redovni saradnik, direktor fotografije Gi Difo (r. 1943), sastoji se od serije razgovora grupe montrealskih intelektualaca – četiri muškarca i četiri žene –tokom pripreme za gala večeru. Govoreći o svom ličnom i profesionalnom životu, osmoro likova slika jasan prikaz savremenog gradskog života. Arkan je postigao veliki uspjeh i sledećim filmom, „Isus iz Montreala” („Jesus de Montreal”, 1989), dobitnikom nagrade žirija u Kanu i četiri Džinija. Kao i njegovo prethodno djelo, nominovan je za Oskara za najbolji strani film. Satirična kritika savremenih društvenih običaja, Isus govori o postavljanju revizionističkog pozorišnog komada o stradanju Hristovom, koji zvaničnici Katoličke crkve odbacuju, te glumci postaju otpadnici i uloge iz komada sada tumače u stvarnom životu.

Na osnovu pozorišnog komada Breda Frejzera, za čiju je adaptaciju zaslužan sam Frejzer, Arkan je snimio „Love and Human Remains” (1993), crnu komediju o seksualnim uzusima, u kojoj posmatramo grupu mladih urbanih ljudi koji ostvaruju niz besmislenih veza i odnosa dok serijski ubica neumorno vreba gradske žene. Njegov kvazidokumentarac o medijskoj manipulaciji prilikom otkrivanja i stvaranja novog slavnog supermodela „Stardom” (2000), s odobravanjem je prihvaćen kao pronicljiva samokritika savremene „infozabave”. Bio je prvi kanadski film u poslednjih pedeset godina koji je izabran da zatvori Kanski festival. Ta čast pripala je i njegovom ostvarenju „L'age des tenebres” 2007. godine.

Arkan je najistaknutiji i najuspješniji pripadnik filmskog pokreta začetog sedamdesetih godina, poznatog kao le cinema quebecois. Predvodio ga je bivši kritičar Žan Pjer Lefevr (r. 1941), koji je od 1964. do 1998. režirao dvadeset tri igrana filma, uglavnom 16-milimetarskom kamerom, a kasnije i u Hi-8 video-formatu. Mnoge od njih odlikovao je eksperimentalni, polemičan stil, kakav je njegovao Žan Lik Godar. Filmski stvaraoci Kvebeka koji su uticali na Lefevra su Andre Forsije (r. 1947), Žak Ledik (r. 1941), Mišel Bro (1928-2013) i Žil Grul (1931-1994).

Mišel Bro je najuticajniji snimatelj u Kanadi, koji se takođe bavio i režijom. Režirao je igrane filmove u stilu cinema verite, od kojih je najznačajniji „Les ordres” (1974), dokumentarna drama o „oktobarskoj krizi” 1970. godine, kad je militantna separatistička organizacija OFK (Oslobodilački front Kvebeka) otela dva ministra, a kanadska vlada odgovorila primjenom Zakona o mjerama u ratu, dajući policiji neograničena ovlašćenja za hapšenja. Bro je s tim filmom osvojio Nagradu za najbolju režiju na festivalu u Kanu. Kao predstavnik cinema direct, Grul je režirao dugometražni film „Le chat dans le sac” (1964), godarovsku studiju omladine Kvebeka tokom „tihe revolucije”, za koju je dobio Gran pri na Festivalu kanadskog filma, kao i marksistički orijentisano djelo „24 heures ou plus”... (1971-1972; pušteno u distribuciju tek 1977), u kojem pomoću intelektualne montaže u stilu Ejzenštejna kritikuje domaću društvenu i ekonomsku strukturu i postavlja pitanja o nacionalnom identitetu.


(NASTAVIĆE SE)