-PIŠE: SVETISLAV ŠESTOVIĆ

Kričak – Zatarje i Donjokolašinski kraj bili su poprište borbi i obračuna na ovom prostoru. Bila je to krvava Krajina u kojoj je vladalo nezakonje i hajdučija. Ovaj predio nazvan je Krvava krajina jer se tuda vazda krajinilo ljuto i krvavo, pa otuda i naziv. Ovi planinski grebeni danas svojom ljepotom krase tri opštine – mojkovačku, pljevaljsku i bjelopoljsku. Evo kako je Sreten Vukosavljević vidio život u Krvavoj krajini: „Spavalo se sa kladom pod glavu da se ne bi utvrdio san, a sa puškom pored sebe. Sačekivalo se da bude poviše družine, kada se išlo kud. Zatvarali vrlo pažljivo drveni kapci na prozorima, prije nego što će se upaliti svjetlost. Mirni ljudi se radovali velikim snjegovima, koji, kad zapadnu, onemoguće četovanja, krađe i plijen“.
Ovim prostorima uvijek su krstarile hajdučke i komitske družine. U to vrijeme bila je poznata jaka komitska četa Petra Azanca i komitska dužina Milije Jovanovića Masjaka. Turske vlasti slale su potjerne čete, koje su više služile za pljačku, otimačinu, zlostavljanje i hapšenje srpskoga naroda, nego za obračun sa komitima. Zategnute odnose pomeđu srpskog i muslimanskog stanovništva, turske vlasti ne da nisu smirivale, no su još više produbljivale i mržnju sijale.
Posle brojnih diplomatskih posredovanja Crne Gore i Srbije i zauzimanja njihovih diplomatskih predstavnika i raško-prizrenskog mitropolita, Porta je 1905. godine poslala Šemsi-pašu Biševca da sredi stanje i zavede red. Trebalo je da pronađe krivce, kazni i zavede red, ali on to nije htio, ni želio. Naprotiv, njegova misija napravila je još veći razdor i neslogu i produbila mržnju između Srba i Muslimana. Tada je Šemsi-paša sazvao sve narodne prvake muslimanskih i srpskih sela na sastanak u Šahoviće. Na tom skupu Srbi su tražili da se zavede red, da prestanu pljačke i nasilja i da zakoni važe jednako za sve narodnosti. Turci su tražili još veću kontrolu nad Srbima i u ostvarenju toga predložili da se u Prošćenju osnuje srpska ispostava (mudirluk) u koju bi radio jedan beg iz Stožera, a u selu Stožeru i Baricama stražare. Taj predlog su podržali Muslimani, pogotovo vraneški begovi. Srbi su bili protiv toga predloga.Tako se Šemsi-paša vratio neobavljena posla, ostavljajući iza sebe još dublji jaz podjela i razdora.
Vođe Muslimana su radikalizovali odnos prema srpskom narodu, zatvarali im puteve i prolaze, onemogućili prilaze pašnjacima, pojilima, vodenicama i za nepunu godinu dana ubili su mnoštvo Srba i više njih ranili i isprebijali. Krađe i otimačine bile su redovna i svakodnevna pojava. Evo i konkretnih primjera nasilja i imena žrtava ubijenih, ranjenih i bijenih. Neka od imena, onih koje su Turci ubili u tim selima od Prošćenja do Maoča. Ubili su: Radosava Vlahovića, Šabana Ćorovića, Vukojicu Ćorovića, Miletu Moračanina, Pera Kneževića, Maru, snahu kaluđera Damnjana, djecu od 12 godina Milosava Boškovića i Perku, kćerku Mila Rovčanina bacili su u Taru, Perišu Boškovića, Mića Žujovića, Rista Boškovića, Tadišu Zejaka, Radula Joksimovića, Mališu Bujaka, Ivana Bujišića, a ranjeni su učitelj Nešo Joksimović, Jovo Babić, Uroš Cvijović, Milan Petrić, i žena Stevana Grbovića. Tučeni su: Petar Filipović, Milovan Moračanin, Nedeljko Medojević, Gavrilo Jokić, Petar Vujičić, Milun Smolović, Milosav Brđo, Spasoje Jakšić, Savo Smolović, Jakov Brđo, Joko Šutović, Bećo Zejak, Mihailo Smolović, Tomo Jovanović, Aćim Brđo, Stevan Medojević, Mitar Vujičić, pop Pero Radović Cipor, kmet Jakov Mrdak, Poljak Miloš Bošković, Dobrija Bošković, Petar Leko, Radoje, Todor, Gruban, Milun i Jakov Bošković, Stanislav Cipor, Ilija Mrdak, Dimitrije Krgović, Vasilije Zejak, Milinko Krgović, Šaban Vuković, Ferat Čović, Pero Šestović, kmet Šupad Grbović, Nikola Cvijović, Perko Bujišić, Dobrica Peruničić, Mijat Peruničić, Uroš Čabarkapa, Mihajilo Babić, Novica Babić, Vuk Petrić, Đorđe Đosović, Milinko Zindović, Gile Potpara, Nikola Ristanović, Ilija Vojinović, Dmitar Vojinović, Rade, Sekule i Nikola Džambić, Milosav Novović, Jovo Perović, Filip Čurović, Novica Brajković, Kosta Vuković, Spasoje Rondović, Stevan Vuković, Neša Damljanović, Ćir Damljanović... i druagi.

(NASTAVIĆE SE)

---