-PIŠE: BORIVOJE ĆETKOVIĆ

Džon Kenet Galbrajt (1908–2006), najpoznatiji, najistaknutiji i najuspješniji teoretičar građanske političke ekonomije u drugoj polovini 20. stoljeća, o Lenjinu je 1977. godine zapisao da je i on „kao i većina drugih revolucionara bio građanskog porijekla, jer mu je otac bio učitelj i školski nadzornik. Ali revolucionarnost se `provlačila` kroz obitelj; stariji Lenjinov brat obješen je kao student zbog sudjelovanja u diletantskoj zavjeri u kojoj je imao biti izveden atentat na cara Alekdsandra III. (Pod. B.Ć.) Kad je osuđen na smrt, njegova majka otišla je u Petrograd kako bi ga pokušala nagovoriti da podnese molbu za pomilovanje, ali je to on odbio rekavši da se ne kaje zbog onoga što je učinio. Tada su drugi ljudi uputili apel caru za pomilovanje. Car je odgovorio da se divi čvrstini dječakova karaktera, a zatim je, vodeći računa o pouci koju će tako dati drugima, pustio da se izvrši vješanje”. (Pod. B. Ć.)...Lenjin je neuporedivo više nego Marks bio aktivni revolucionar. Marks je pisao, Lenjin je vodio ljude. On ostaje i danas revolucionarni div, koji nadvisuje čitavo jedno razdoblje, čovjek koji je i danas putokaz dugim sporim povorkama što prolaze kraj Kremlja... Lenjin je bio Marksov učenik, ali ne i njegov rob. U nekim postavkama otišao je dalje od svog učitelja, a dvije su imale životnu važnost – to su: uloga partije i seljaštva u revoluciji”.
Godine 1948. prvi put poslije 1937. došlo je na strateškom planu do rascjepa u Komunističkoj partiji Jugoslavije. Treći plenum CK KPJ, održan krajem 1949, formulisao je nove ideje koje su nagovještavale nova shvatanja o putevima i metodama socijalističke izgradnje u Jugoslaviji. Masovna kolektivizacija vršena na selu tekla je pod primjenom strogih mjera – nesrećni seljaci, čiji je doprinos NOB-u ogroman, bili su izloženi teroru. Istoričari su zapisali: napuštanjem koncepcije administrativnog socijalizma KPJ traži nove puteve revolucije, rađa se koncepcija slobodnog socijalizma, nastaje ideja radničkih savjeta – prvi je izabran 1949. godine.
Šesti Kongres KPJ (SKJ), održan u Zagrebu od 2. do 7. novembra 1952, proklamovao je novu ulogu KPJ u uslovima samoupravljanja i promijenio je naziv partije u Savez komunista Jugoslavije (SKJ). Cilj promjene imena bio je: približavanje Marksovom „savezu komunista i njeno pretvaranje u pokret koji bi se sve više odvajao od klasične političke organizacije”. Uvođenje radničkog samoupravljanja zahtijevalo je određivanje nove uloge KPJ u političkom sistemu, njeno odvajanje od državne vlasti, kao i nove metode i oblike rada.
Treba naglasiti da su se 1960/61. problemi iz oblasti nacionalnih odnosa ponovo počeli osjetnije ispoljavati. Da podsjetimo – nacionalno pitanje se u NOR-u i revoluciji postavilo kao egzistencijalno pitanje, rješavano u znaku parole „bratstva i jedinstva”, čiji značaj nije samo politički, već i humani, to jest duboko ljudski.
Jugoslovenski partijski teoretičari voljeli su da se pozivaju na Parisku komunu, ali su u kadrovsku politiku uveli nacionalne ključeve i pored toga što Komuna nikada nije insistirala na tom principu, jer da jeste, u njenom najužem rukovodstvu ne bi bio jedan poljski i jedan mađarski proleter. Da se državni i partijski vrh držao u NOB-u politike nacionalnih ključeva, nikada Srbin Ranko Končar ne bi bio sekretar CK KPH, ili Hrvat Josip Mažar Šoša prvi komandant kozarskog partizanskog odreda, u kome su većina boraca bili Srbi.
Za partijske teoretičare koji su se često pozivali na Marksa „Komunistički manifest” kao da nije postojao, a u ovom znamenitom djelu doslovno je zapisano da se „komunisti razlikuju od ostalih partija time što oni u različitim naconalnim borbama proletera ističu i provode zajedničke od nacionalnosti nezavisne interese cjelokupnog proletarijata („Komunistički manifest”, Marks – Engels).


(NASTAVIĆE SE)