-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Sovjetski ambasador Lavrjentev je isticao da u jugoslovenskom podvlačenju značaja partizanskog pokreta leži klica umanjenja značaja Crvene armije, dok je u jugoslovenskom naglašavanju lokalnih osobenosti u kojima nije moguće primijeniti sovjetsko iskustvo vidio grubo nerazumijevanje značaja političko-moralnog uticaja Sovjetskog Saveza, koji je on imao na cjelokupan tok oslobodilačke borbe u Jugoslaviji. Potvrdu svojih stavova Lavrentjev je nalazio i u Brozovom istupanju na Drugom kongresu Narodnog fronta Jugoslavije, u kome nije pominjao sovjetsku pomoć tokom rata, niti namjeru da se u procesu mirnodopske gradnje vojske ugleda na Sovjete, već isključivo na domaće uzore i iskustva.

Istupi generala Vukmanovića povodom šestogodišnjice jugoslovenske oružane sile izazvali su novu reakciju sovjetskog ambasadora. Ocjenjivao je da se u istupima jugoslovenskog generaliteta preuveličava značaj jugoslovenskog partizanskog pokreta tokom Drugog svjetskog rata, da se dostignuća sovjetske vojne nauke i iskustva Crvene armije iz Drugog svjetskog rata ne smatraju osnovnim pravcem daljeg razvoja jugoslovenske oružane sile, već da se naglašava potreba upoznavanja sa sovjetskom vojnom naukom i ratnim iskustvom, uz ograničenje da bez osnovnog poznavanja političkih, ekonomskih, geografskih i istorijskih uslova Jugoslavije, bez izučavanja sopstvenog ratnog iskustva i osobenosti razvoja Jugoslovenske armije, ne može ni da se razumije marksizam, lenjinizam, kao ni sovjetska vojna nauka, te da jugoslovenski generali smatraju da bi svaki drugi put doveo do dogmatizma i mehaničke primjene sovjetskih iskustava. U takvim istupima Lavrentjev je vidio elementarno nepoznavanje marksizma-lenjinizma i osnova sovjetske vojne doktrine.

Ambasadoru Lavrentjevu je smetala i sve prisutnija tendencija izdizanja Josipa Broza Tita u red vodećih vojnih teoretičara. Smatrao je da je riječ o običnom udvorištu, koje ima za cilj stvaranje posebnog kulta, što je, po njegovom mišljenju, Titu i te kako godilo, bez obzira na to što je do početka jugoslovenske partizanske borbe u uslovima okupacije, došlo tek na Staljinov poziv. Takvo stanje je objašnjavao niskim nivoom teorijskog znanja jugoslovenskih generala i nacionalnim ograničenjem. Predlagao je da neko od vodećih sovjetskih vojnih teoretičara, izađe s otvorenim kritikama na račun jugoslovenske vojne prakse na stranicama časopisa „Vojna misao”, što bi došlo do jugoslovenskog vojnog rukovodstva.

Stavove sovjetskog ambasadora Lavrentjeva dijelio je i sovjetski vojni ataše u Beogradu general Sidorovič. On je konstatovao da sovjetsko iskustvo ne predstavlja glavni uzor jugoslovenskom vojnom vođstvu u procesu izgradnje domaće vojne sile i da jugoslovenski generalitet mora „bespogovorno da prihvati sovjetsku staljinsku vojnu doktrinu i iskustvo Sovjetske armije, koji predstavljaju jedinu pravilnu i naučnu teoriju i iskustvo demokratskih armija“. Predlagao je sovjetskom vojnom vrhu da posjetu jugoslovenskih generala, koja je bila predviđena za drugu polovinu januara 1948, iskoriste kao priliku za razgovor o toj problematici i tom prilikom im skrenu pažnju na nepravilnost puta koji slijede. Time se narastajući sudar između Sovjeta, kao nosilaca ideološkog i političkog monopola u socijalističkom svijetu, i jugoslovenskog vođstva, kao nosioca duha samostalno izvedene revolucije, prenosio i na vojnoteorijski plan, dobijajući time novu dimenziju.

Hamovićeva, Popovićeva i Vukmanovićeva razmišljanja ni u kom slučaju nijesu predstavljala samostalna istupanja ili izolovane slučajeve. Sjećanja generala Pavla Jakšića, ali i kasnije polemike u jugoslovenskim vojnim časopisima, govore o snažnom otporu nekritičkom preuzimanju postulata sovjetske vojne doktrine i zanemarivanju domaćih iskustava. Otpor je poticao od strane generala – istaknutih partizanskih komandanata, ali i nekadašnjih oficira Vojske Kraljevine Jugoslavije.


(NASTAVIĆE SE)

---