-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Todorova dječja radoznalost bila je beskrajna – maštu su mu budile priče odraslih, naročito o istorijskim zbivanjima u daljoj i bližoj prošlosti Srba. Imao je 16 godina kada je ostao siroče.

U četiri sata ujutru 6. (18) decembra 1899. godine, poslije kratkog ali teškog bolovanja, u 56. godini, u 19. godini sretnog braka, preminuo je Nika Manojlović, advokat, otac potonjeg pjesnika, esejiste i dramskog pisca. Sjutradan, 7. (19) decembra, u 11 sati prije podne, poslije kratkog ali teškog bolovanja u 42. godini preminula je i Sofija Manojlović (rođena Petrović). Oboje su opojani na sentomaškom groblju zajedno. Iza njih su ostala ucvijeljena djeca – Todor i brat mu Ivan, rođen 1891. godine, sestre Linka Krsmanović i Olga Putić i brat Joca Petrović. On će preuzeti brigu o djeci.

Todor je bio pred ispitom zrelosti. Dobio je pristojne ocjene o završetku gimnazijske mature: dovoljne ocjene iz mađarskog jezika i književnosti, latinskog jezika i književnosti, matematike, fizike, nacrtne geometrije, bio je dobar iz grčkog jezika, geografije, prirodopisa, filozofije, a vrlo dobar iz njemačkog jezika i književnosti, istorije, vjeronauke... Na osnovu svjedodžbe Pijarističke gimnazije u Velikom Bečkereku otputovao je u jesen 1900. u Bidimpeštu. Ali, za studije prava nije imao „nikakvog smisla“ – studiranje je zanemario i najradije je vrijeme provodio po pozorištima, na koncertima ozbiljne muzike, u kafanama... Predao se čitanju djela svjetskih pisaca, prije svega pjesnika, kao što su Šekspir, Rostan, Gete, Hajne, Šiler, Igo... ali i modernih, savremenih pjesnika. Proćerdao je tako sedam godina. Ferije je provodio najradije kod rođaka u Beogradu, kod tetke Linke i teče Alekse Krsmanovića, uglednih žitelja srpske prestonice, koji su imali palatu u najužem centru Beograda, u blizini hotela „Moskva“. Todoš bi putovao četiri-pet sati do Pančeva, a potom jedan sat lađom do Beograda.

Pored pjesama, koje je odavno pisao, sačinio je i dramu „Kosovski boj“, ali na njemačkom jeziku.

Najuža porodica odlučuje da Todora pošalje na studije prava, ponovo, ali ovoga puta u rumunski dio Banata, u varoš Nađvarad (Oradea Mare), u kome je bila na glasu Pravna akademija. Porodica se nadala da će se mladić skrasiti u Transilvaniji, u varoši u kojoj dominira tvrđava sa bedemima iz 15. vijeka i katolička katedrala – najveća u Rumuniji, i izučiti za fiškala i tako nastaviti porodičnu tradiciju.

Dnevnik, koji Todor Manojlović počinje da vodi 1. januara 1903. godine, otkriva prije svega njegovu lektiru – oduševljavanje djelima Hajnea, Bajrona, Šilera... ali i zanos djelima Maksima Gorkog, pa tako po prikazivanju pozorišne drame „Na dnu“ (u izvođenju berlinskih glumaca) sa ushićenjem u dnevniku zapisuje: „Kakva filozofija, kakvi ljudi, kakvo jevanđelje!!! Gorki! To ime će duže živjeti od Napoleonovog! Zdravo Rusijo! Spasiteljice čovječanstva! Svjetlost ovog puta dolazi s istoka! Sada počinje uloga Slovena, ona je nebeska...“

Manojlović prevodi pjesme Zmaja Jove Jovanovića na mađarski jezik. Potresao ga je dvorski prevrat u Beogradu – ubistvo kraljice Drage Mašin i kralja Aleksandra Obrenovića. U dnevnik bilježi: „Jadan narod!“ Brine za svoje rođake u Beogradu – tetka Linka je bila dvorska dama, veoma bliska kraljevskom paru. Sjećao se njenih priča o kraljici i njenih riječi, kad joj je Krsmanovićka ispričala kako su njeni rođaci, roditelji Todorovi, umrli u istom danu...: „Lijepo je kad dvoje koji se vole umru zajedno...!“ Svoje dnevničke zapise Todor ne vodi uredno (piše ih isključivo na njemačkom jeziku).

Njegov životopis možemo pratiti na osnovu tih dnevničkih zabilježaka tek od ljeta 1905. godine, kada se nalazi na vojnoj vježbi u Budimpešti.


(NASTAVIĆE SE)

---