-PIŠE: Akademik Miomir Dašić

Zanimljivo je istaći da su đaci (do obnavljanja rada Gimnazije 1919. godine) ocjenjivani za znanje iz predmeta ocjenama: odlično (1), vrlo dobro (2), loše (4), rđavo (5); vladanje je ocjenjivano ocjenama: marljivost–trud – postojano (1), dovoljno (2), prilično (3), nepostojano (2) i slabo (5). Pismeni sastavi su ocjenjivani s opisnim ocjenama: uredan i neuredan. Prema opštem uspjehu učenici su se svrstavali u redove: u prvom redu s odlikom (đaci s odličnim uspjehom iz predmeta i postojanog vladanja); u prvi red svrstavani su i oni đaci koji nijesu ispunjavali uslove da budu u prvom redu s odlikom, a nijesu imali iz predmeta i vladanja nijednu ocjenu manje od dovoljan. Drugi red činili su oni đaci koji su mogli imati jednu slabu ocjenu, a u trećem oni koji su imali iz polovine ili većine predmeta slabe ocjene i nepostojano ili slabo vladanje.

Za vrijeme austrougarske okupacije u Crnoj Gori (1915–1918) nije bilo uslova za rad Gimnazije. Škola je obnovila rad odmah poslije Prvog svjetskog rata –1919. godine. Prvih školskih godina nastava se odvijala po skraćenim programima – po dva razreda kombinovana u jednoj školskoj godini. Školske 1919/20. i 1920/21. godine direktor Gimnazije bio je Miho Domančić, profesor, rodom, Dalmatinac, zapažen i kao jugoslovenski rodoljub, inače, poznat i cijenjen u beranskoj sredini još od prvog dana osnivanja Gimnazije.

Gimnazija je nastavila rad u skučenim prostorijama bivših turskih škola, a 1920/21. godine podignuta je iza današnje zgrade gimnazije, na brzinu, jedna dugačka zgrada (baraka), ali ni ona nije zadovoljavala uslove savremene gimnazijske nastave. (Za gimnazijsku nastavu služila je, sve do podizanja sadašnjeg zdanja za Gimnaziju). U njoj je prvih godina radilo i Pedagoško odjeljenje (Učiteljska škola) u sastavu Gimnazije. Kasnije je za Učiteljsku školu izgrađena nova školska zgrada iza današnje zgrade Skupštine opštine Berane (približno na mjestu gdje se nalazi mali stadion), u kojoj je poslije ukidanja Učiteljske škole (1929) smještena osnovna Beranska škola.

U Beranama, varoši orijentalnog duha, dugo godina se oskudijevalo u školskim administrativnim i drugim javnim zgradama. Dom trezvenosti se podizao skoro petnaest godina. Iznova su zidane pošta, žandarmerijska stanica, bolnica i dva hotela. Milovan Đilas svjedoči da je, prije podizanja nove zgrade Sreskog načelstva (današnje zgrade Skupštine opštine), jedino „načelstvo sreza bilo smješteno u dosta dobroj zgradi, u kojoj je nekada sjedio turski kajmakam”. U Beranama je, sve do podizanja sadašnje zgrade gimnazije, i u „nastavnicima i učilima bila” velika stiska. Neki predmeti „nijesu čak ni predavani, ili veoma neredovno” su predavani – piše Milovan Đilas.

I poznati književnik Radovan Zogović, koji je završio četiri niža razreda gimnazije u Beranama, a potom jedno polugodište pohađao i sedmi razred (ovdje), piše da je dvadesetih godina to bila „neobična škola”. Njeni đaci „većim svojim dijelom, živjeli su po okolnim selima, ne razlikujući se ničim od svojih ostalih seoskih vršnjaka; oni i njihovi drugovi sa sela, koji su stanovali u varoši, trošili su svu svoju vatru na putovanje do škole, na borbu s oskudicom, na kavo takvo otaljavanje školskih zadataka”. I on kaže da je sama škola bila „neuredna, siromašna, bez ikakvih učila, prenatrpana (odjeljenja su imala po šezdeset učenika!), nesigurna – kad bi niz dolinu Lima počeli snažni pretproljećni vjetrovi, prijetila je opasnost da se njen krov sruši i nastava se nije obavljala”. Zogović, koji je iz Berana otišao u Peć, gdje je svršio peti i šesti razred, pa se ponovo vratio u Berane, gdje je nekoliko mjeseci učio u razredu sa M. Đilasom (bili su rođaci po majkama), rekao bih, pretjerano strogo sudi o nastavnom osoblju, za koje kaže da je bilo „najvećma bez ikakvih širih pogleda..., bez ozbiljnije spreme, sastavljeno od nedoučenih studenata, učitelja osnovnih škola i ruskih emigranata, svakojakih `knezova`,` generala`,`pukovnika`, strahovito osjetljivih i osvetoljubivih prema svakoj anarhiji”. Po njemu su i direktori bili „ sve jedan stroži od drugoga..., izdavali su grozovite naredbe i objave, kažnjavali i istjerivali...”


(NASTAVIĆE SE)

---