-Piše: akademik Miomir Dašić

Onovremena prosvjetna politika vođena u Beogradu stajala je na stanovištu da ljudi iz lokalne sredine ma koliko bili stručni i sposobni nijesu podesni za rukovođenje školom ako se želi ostvarivanje njene emancipativne prosvjetne i kulturne uloge u društvenoj sredini. Iz tih razloga, između dva svjetska rata, nijedan direktor beranske gimnazije, i pored nastojanja ljudi iz Vasojevića – političara i visokih službenika u Beogradu, koji su kandidovali pojedince iz ove sredine – nije došao na njeno čelo, izuzev kraćeg vremena dr Pavle Čubrović, koji je bio direktor novootvorenog Pedagoškog odjeljenja pri Gimnaziji. Dragiša Boričić je samo zamjenjivao direktore (u njihovoj odsutnosti): Miha Domančića, Dušana Vuksana, Franja Kareša i Dušana Ljotića – sve dok nije premješten u Prijepolje, za direktora Niže državne gimnazije. No, D. Boričić je ostao zapamćen kao vrlo ugledan profesor, dobar pripovjedač i sakupljač anegdota i drugih umotvorina – objavio je i dvije knjige pripovjedaka na teme iz Gornjeg Polimlja i jednu knjigu o Manastiru Mileševi.

Dušan Vuksan je za direktora beranske gimnazije postavljen početkom 1922/23. godine (do tada direktor gimnazije u Peći) i na toj dužnosti ostao je s prekidima do 1926. godine. Iako je škola tih godina materijalno bila u velikim neprilikama – radila je u neuslovnim zgradama i bez savremenih učila, bez dovoljno stručnih nastavnika, D. Vuksan, intelektualac široke kulture, naučnog i kritičkog duha, i njegov prvi saradnik D. Boričić – uspjeli su da kod učenika razviju veliku ljubav prema knjizi, čitanju, snažno su uticali na visok nivo pismenosti onovremenih generacija.

D. Vuksan je kao radoznao istraživački duh za istoriju i starine, prvi, sa nekim nastavnicima i najboljim učenicima, otpočeo i arheološko istraživanje razvalina manastirskog kompleksa Šudikove. Ali, taj rad je prekinulo Ministarstvo prosvjete Kraljevine, dobivši mišljenje poznatog univerzitetskog profesora istorije staroga vijeka Vulića da D. Vuksan nije stručan da vrši arheološka istraživanja. Ovaj direktor je, možda, mogao više da uradi na podizanju kvaliteta nastavnog rada u Gimnaziji da nije često, i po nekoliko mjeseci, odsustvovao iz Berana. Jedan visoki prosvjetni službenik zetske oblasti zapisao je da se više nalazi „u Cetinju, nego u Beranama”. Pa, ipak, zbog njegove odsudnosti, rad u Gimnaziji nije toliko trpio, jer se Dragiša Boričić trudio da se nastava koliko-toliko odvija bez negativnih posledica. Boričić je to postizao jer je među đacima i u beranskoj čaršiji bio omiljen zbog svog rasipničkog znanja i romantičnog zanosa. Nastavnici ga, upravo zbog toga, nijesu voljeli. Stoga su zamjerali direktoru Dušanu Vuksanu zbog čestih „bolovanja” radi dugih boravaka u Cetinju. Razloga, međutim, što su nastavnici bili radiji da je u školi direktor, nego njegov zamjenik, čak i oni s ambicijama da i sami postanu pisci i besjednici, bilo je više. Oni nedoučeni osjećali su se pred Boričićem inferiornim, jer ih je tjeralo na učenje – osjećali su njegovu intelektualnu superiornost, a njih je bilo više od onih koji su sigurno vladali svojom strukom. Na drugoj strani, i školovani i ozbiljni profesori smatrali su da Boričić nije čovjek podesan za zavođenje reda u školi zbog svog boemskog ponašanja, što nije bilo daleko od istine. Riječju, gotovo svim nastavnicima u školi smetala je „blještava slava” profesora Boričića u beranskoj čaršiji i široj okolini. To su bili razlozi što su svi nastavnici radije prihvatali D. Vuksana, i kao čovjeka i kao vrlo školovanog intelektualca, iako ih je „poklapao” svojim temeljnim znanjima iz više naučnih disciplina.

Valja reći da nijedan profesor iz oblasti Vasojevića, a od kraja treće decenije 20. vijeka, sve više ih je pristizalo sa univerzitetskih studija (apsolvenata i diplomiranih profesora) nije toliko ostavio traga u svom kraju kao što je ostavio Dragiša Boričić. Iako u Gimnaziji nije uspio zamjenjujući pojedine direktore da zavede red, što svjedoči njegov bivši đak M.Đilas, jer za to očigledno nije imao dubljih motiva, ovaj profesor je najviše učinio da iz ovog kraja izraste nekoliko istaknutih intelektualaca, među kojima i više naučnika i književnika.


(Nastaviće se)

---