-PIŠE: BORIVOJE ĆETKOVIĆ

Mali, beznačajan broj Crnogoraca, vatrenih pristalica kralja Nikole, okupio se na Cetinju, u Katunskoj nahiji, dakle tamo gdje je „propireno ognjište srpske slobode” (M. Đilas), da putem deklaracije obznani da je prestala okupacija Crne Gore, nametnuta voljom takozvane Velike Narodne skupštine u Podgorici, da je „van snage režim koji je bio stvoren u Crnoj Gori od bivše Kraljevine Jugoslavije” i da se „proglašava suverena i nezavisna Država Crna Gora u obliku Ustavne monarhije”.

Crnogorstvo shvaćeno u duhu onog kraljevog pokliča da je „Crna Gora Crnogoracah” uzimalo je sve više maha, radikalizovalo se – istina ne hvatajući korijena u širim masama.

U tom zelenaškom,separatističkom, usko shvaćenom crnogorstvu, nema mjesta srpstvu, niti zajedničkom životu sa Srbijom. Već od Veljeg rata, (1876–1878. godine), od kada se sa prvim začecima pljačkaškog, primitivnog kapitalizma počeo formirati glavarski sloj, predvođen nezasitim knjazom i dvorom i grabljivom kamarilom, ne piše se dobro srpstvu i ujedinjenju.

A i druga srbijanska strana – dvor i vrhuške vodećih stranaka u Srbiji, slijedili su isključivo svoje interese uvijajući ih u oblande opštih srpskih interesa.

Dvanaestojulski Sabor 1941. nije dakle nastao slučajno, neočekivano – determinisan je višedecenijski antagoniziranim odnosima zvanične Srbije i zvanične Crne Gore. Teror i nasilje, nastali nakon Ujedinjanja 1918. godine, kao odgovor na zelenaško odmetništvo i banditizam, samo su još više stvarali raskol, sijali mržnju i trovali odnose između Srbije i Crne Gore.

Tadašnja Crna Gora, za razliku od ove današnje gospodareve evroatlantske, plebiscitarno je odbacila italijansku politiku njenog uključenja u interesnu sferu Italije – u, kako su tada govorili nacisti, poredak nove Evrope. Musolinijevi fašisti, koji su istini za volju uveli relativno snošljiv režim okupacije, oličen u Civilnom komesarijatu, (nijesu ga ustanovili ni u jednoj drugoj okupiranoj zemlji), stvaranjem nezavisne države, obnavljanjem dinastije Petrovića, nastojali su da razviju antisrpska osjećanja i „negativan stav prema Jugoslaviji kao životnoj zajednici”.

MN:Trinaestojulski ustanak, jedinstven fenomen u okupiranoj Evropi

Želje italijanskih fašista da će pridobiti Crnogorce ubrzo su bile raspršene. Organizovanim masovnim ustankom crnogorskog naroda protiv okupatora i njegovih malobrojnih saradnika, crnogorskih separatista, u kome je učestvovalo preko 30.000 boraca (gotovo cjelokupno stanovništvo sposobno da nosi pušku), oslobođena je cijela Crna Gora, sem gradova Cetinje, Nikšić, Podgorica i Bar. Prema mišljenju prof. dr Branka Petranovića 13-julski ustanak je po masovnosti, jednovremenom izbijanju na više mjesta, iznenadnosti, demoralizirajućem dejstvu na okupatora i velikim vojnim uspjesima, bio je jedinstven fenomen u okupiranoj Evropi.

Bili su to neki drukčiji Crnogorci, držali su do bojeva i megdana, do „borbe neprestane”, do crnogorske slobodarske tradicije, za razliku od ovih današnjih gospodarevih bespogovornih NATO poslušnika – odvedoše je bez pitanja tamo gdje nikada nije bila – u porobljivački savez uperen i protiv Rusije i Srbije. Dvije svetinje: ljubav prema Srbiji i Rusiji, kojih su se držali Crnogorci kroz istoriju, današnji vlastodršci su pogazili, šireći mržnju prema bratskom srpskom i ruskom narodu.

Borci – zelenaši u želji da podrže politiku i ideologiju DPS režima govore da su se 13. jula 1941. godine borili za „uspostavu” nezavisne crnogorske države, mada je notorna činjenica da niko od ustanika, baš niko nije pomislio na suverenu državu Crnu Goru – borili su se za slobodu i obnovu Jugoslavije kao federativne republike i u njenom sastavu za republiku Crnu Goru.

Negiranje jugoslovenskog karaktera 13-julskog ustanka izraz je baštinjenja zelenaškog „komunizma” u današnjoj gospodarevoj Crnoj Gori. Režim uporno ćuti i o proglašenju 13. jula za dan opštenarodnog ustanka u Crnoj Gori protiv fašističkog okupatora i njegovih slugu – zelenaša. Naime, Zakon o ustanovljenju narodnog praznika 13. jula, donijelo je Predsjedništvo crnogorske narodne skupštine (na osnovu Odluke o konstituisanju CASNO-a) na sjednici održanoj 29. juna 1945. god. na Cetinju. Dakle, dan opštenarodnog ustanka nije proglašen danom državnosti federalne Crne Gore, jer nikom od ustanika nije ni nakraj pameti bilo da se bori za nezavisnu i suverenu Crnu Goru.

Povezivanje 13. jula, koji je uzet za Dan državnosti Crne Gore na Berlinskom kongresu, održanom 13.6. do 13. 7.1878. godone, samo je djelimično tačno, jer je Crnoj Gori prije ovog kongresa, Sanstefanskim mirom, po ugovoru između Rusije i Turske (3.3.1878) priznata nezavisnost. Dakle, bitan je datum kada su Rusija i Turska priznale njenu nezavisnost, a ne datum kada su velike sile na Berlinskom kongresu, i to posljednji dan održavanja, formalno potvrdile prethodno donijetu odluku.


(KRAJ)

---