-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Manje opasna po režim u Beogradu bila je srpska politička emigracija. U periodu koji analiziramo slabost srpske emigracije bila je u značajnoj mjeri uzrokovana crkvenim raskolom, odnosno podjelama u Srpskoj pravoslavnoj crkvi, koje su iskopale duboki rov unutar srpskog emigrantskog miljea, iscrpljujući je i otupljujući oštricu njene borbe protiv jugoslovenskog sistema.
Sukob prorežimskog i antirežimskog krila Srpske pravoslavne crkve, koji su personifikovali patrijarh German i američko-kanadski episkop Dionisije, prerastao je u otvoreni rat kada je Arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve, održan u proljeće 1963. godine, donio odluku o suspenziji episkopa Dionisija i podjeli njegove eparhije. U nastavku sukoba Sabor Srpske pravoslavne crkve je raščinio Dionisija. Otpor episkopa Dionisija ovim odlukama vrha Srpske pravoslavne crkve izazvao je raskol i velike podjele u srpskoj dijaspori. Iza episkopa Dionisija je stala uglavnom četnička emigracija (izuzetak je predstavljao Momčilo Đujić), dok su ljotićevci stali iza odluke Crkve u matici. Dvije struje u srpskoj političkoj emigraciji frontalno su se sukobile na Svesrpskom kongresu u Čikagu, održanom krajem juna 1964. godine. U konfuziji se našao, ne prvi put u svom životu, i formalni, ali samo formalni, predvodnik srpske političke emigracije, kralj Petar II Karađorđević, koji je najprije podržao episkopa Dionisija, pa se nakratko okrenuo vrhu Srpske pravoslavne crkve u Beogradu, da bi zatim ponovo stao iza episkopa Dionisija.
Prema Božidaru Spasiću, inspektoru savezne Službe državne bezbjednosti, upravo je crkveni raskol oduzeo snagu srpskoj emigraciji za ozbiljnije akcije protiv Jugoslavije, pa od početka osamdesetih godina SDB nije više intenzivno pratila aktivnosti srpske političke emigracije.
Poput hrvatske dijaspore, i srpski politički emigranti su bili grupisani u čitav niz organizacija. U dokumentu Državnog sekretarijata za inostrane poslove iz 1970. godine dati su kratki opisi najuticajnijih organizacija srpskih političkih emigranata u Zapadnoj Evropi i prekookeanskim zemljama.
Za Srpsku narodnu odbranu isticano je da je jedna od najmasovnijih organizacija srpske dijaspore, kao i da je riječ o organizaciji sa priličnim istorijskim naslagama. Osnovana je 1908. godine u Beogradu, u svrhu brige o Srbima izvan Srbije, da bi u periodu između dva svjetska rata bila aktivna u Sjedinjenim Američkim Državama. [...] U dokumentu Državnog sekretarijata za inostrane poslove dat je kratak prikaz istorijata Srpskog kulturnog kluba „Sveti Sava“. Navedeno je da je organizacija osnovana u Beogradu još prije početka Drugog svjetskog rata (1938. godine), te da je još tada djelovala „sa velikosrpskih pozicija“. Klub je 1944. godine obnovio Slobodan Drašković, a do 1950. godine sjedište ove organizacije nalazilo se u Parizu. Te godine je Srpski kulturni klub „Sveti Sava“ premjestio svoju centralu u Čikago. Klub je imao više ogranaka po Sjedinjenim Američkim Državama, ali i u više zapadnoevropskih zemalja (Saveznoj Republici Njemačkoj, Francuskoj, Velikoj Britaniji, Švajcarskoj, Italiji, Belgiji). Klub je izdavao nedjeljnik „Srpska borba“. [...]
U dokumentu DSIP-a navedeni su i osnovni detalji o tri četničke organizacije u srpskoj dijaspori – Udruženju boraca kraljevske jugoslovenske vojske – Draža Mihailović (UBKJV), Pokretu srpskih četnika – Ravna gora, te organizaciji Srpski četnički pokret.

(NASTAVIĆE SE)

---