Specifičnost albanske emigracije predstavljala je djelimična isprepletanost političkih emigranata iz Albanije i sa Kosova, što vidimo na primjeru pojedinih albanskih emigrantskih organizacija koje su u svom sastavu imale, kako političke emigrante iz Albanije, tako i kosovske Albance u egzilu. Ključni cilj većine ovih grupacija je, saznajemo iz jugoslovenskih izvora, bio stvaranje „Velike Albanije”.

Sredinom 1970. godine DSIP je u opsežnoj analizi jugoslovenskih emigrantskih grupacija pažnju poklonio i jednom broju organizacija albanskih emigranata na Zapadu. Prizrensku ligu su, navodi se u dokumentu jugoslovenskog sekretarijata za inostrane poslove, 1962. godine u Njujorku osnovali mlađi albanski emigranti. Radilo se, po jugoslovenskim ocjenama, o „izrazito kosovarskoj organizaciji”. Četiri godine po osnivanju ove organizacije u Njujorku je održan njen prvi kongres. Predsjednik ove organizacije je početkom sedamdesetih godina bio Džafer Deva. Podružnice Prizrenske lige djelovale su u Turskoj, te više zemalja zapadne Evrope (Belgija, Francuska, Savezna Republika Njemačka, Italija). Liga je izdavala list „Prizrenski savez”. Prema jugoslovenskim saznanjima, ciljevi ove albanske emigrantske organizacije su bili „borba protiv komunizma, oslobođenje Kosova i ujedinjenje sa Albanijom”.

Na sjevernoameričkom kontinentu djelovao je i Nacionalni komitet slobodno Kosovo. Inicijativu za formiranje ove organizacije je pokrenuo Midhat Vranica, koji se prethodno odvojio od Prizrenske lige. Organizacija je osnovana u Kanadi, a početkom sedamdesetih godina nastojala je da organizuje filijale u Turskoj i Evropi. Cilj organizacije je, prema jugoslovenskim saznanjima, bio formiranje albanske republike u okviru Jugoslavije, što bi zatim vodilo stvaranju „Velike Albanije”.

Jugoslovenske vlasti su pratile i aktivnosti organizacije „Bali kombetar”, koja je u svom sastavu imala Albance iz Albanije, ali i Jugoslavije, kojih je, prema jugoslovenskim saznanjima, bilo „sve manje”. „Bali kombetar” je reorganizovan 1950. godine. Bio je antikomunistički orijentisan i fokusiran na stvaranje „demokratske nezavisne Albanije”. BK je svoje podružnice imao u Sjedinjenim Američkim Državama, Kanadi, Australiji, Italiji, Francuskoj, Saveznoj Republici Njemačkoj i Turskoj. Partija demokratije je, prema saznanjima jugoslovenskih posmatrača, u svom sastavu imala prevashodno emigrante iz Albanije, ali je nastojala da „utiče i na emigrante” iz Jugoslavije. Organizaciju, čiji je centar bio u Belgiji, je osnovao Muharem Barjaktari.

Informacijama o ove tri organizacije albanske emigracije DSIP je dodao i ocjenu o nastojanjima da se albanska emigracija ujedini, i to „uz pomoć stranog faktora”. Kao dio tog procesa naveden je „nacionalni kongres” albanske emigracije, održan 1969. godine u Sjedinjenim Američkim Državama. Cilj kongresa je, između ostalog, bio koordiniranje aktivnosti albanske emigracije.

U dokumentu Službe za istraživanje i dokumentaciju Saveznog sekretarijata za inostrane poslove iz marta 1983. godine saznajemo brojne detalje o organizovanju i djelovanju albanske emigracije početkom osamdesetih godina, ali i tokom prethodnih decenija.[...] Navedeno je da je „albansku neprijateljsku emigraciju” činilo oko 20 hiljada Albanaca, od kojih je oko četiri hiljade poticalo iz Jugoslavije. U okviru albanske političke emigracije jugoslovenski analitičari su razlikovali dva osnovna sloja. Prvi su činili pripadnici „stare nacionalističke” emigracije, a drugi – „proenverovski” emigranti, koji su predstavljali novu albansku emigrantsku generaciju. Ova druga, proenverovska albanska emigracija, ojačala je, prema jugoslovenskim saznanjima, početkom sedamdesetih godina, da bi se njena aktivnost posebno pojačala u vrijeme takozvane kontrarevolucije na Kosovu 1981. godine.

Priredio: Miladin Veljković

(Nastaviće se)

---