Bolničari lično su, ipak, mislili drugačije i bili uvrijeđeni činjenicom brze kapitulacije do čuđenja. Veliki majstor viteškog reda, koji nije umio da organizuje dostojanstven otpor, bio je diskreditovan, a zato je već u avgustu Pavle, kao pokrovitelj reda, sazvao malteški sud časti. Glavni podnosilac izvještaja o radu Gompeša (on nije prisustvovao sjednici suda) bio je taj isti Julije Pompejevič, koji je i prenio mišljenje rimskog prvosveštenika da žezlo velikog majtora treba predati u druge ruke.

Poslije nekoliko dana za novog velikog majstora viteškog reda izabrali su Pavla I 29. novembra 1798. godine pravoslavni imperator svečano je stavio na sebe obilježja katoličkog zvanja: bijeli malteški krst, viteški ogrtač i krunu. Specijalnom naredbom je bilo naređeno ruskom Senatu da se uz carsku titulu doda i zvanje velikog majstora viteškog reda. Karakteristično je da je monarh dozvolio Senatu da odabere odgovarajuće mjesto uz carsku titulu „po njegovom mišljenju“.

Početno zvanje velikog majstora se našlo na samom vrhu dugačkog spiska uz carsku titulu, ali kasnije, razmislivši ozbiljno, Senat je ipak odlučio da ga premjesti na zadnje mjesto. Tako je u tim vremenima zvanična titula počinjala uobičajenim riječima za rusko uvo: „Mi, Pavle Prvi, Car i Samodržac Sveruski...“, a završavao se začuđujućim tekstom „... Veliki Majstor Državnog reda Svetog Jovana Jerusalimskog“.

Neposredim rezultatom te akcije, kao prvo, pojavili su se mnogobrojni malteški vitezovi pravoslavne i druge vjere iz najbližeg okruženja cara Pavla. Među prvima postao je krstonosac, na primjer, glavni organizator buduće zavjere protiv cara Pavla grof Peter fon der Palen (po vjeroispovijesti protestant), koji je dobio zvanje velikog kancelara Malteškog reda. Kao drugo, malteški krst se zvanično pojavio na ruskom državnom grbu i državnom pečatu. Kao treće, pojavile su se ruske monete, koje su sada bile mnogo cijenjene od numizmatičara, sa devizom, koju su bolničari naslijedili od reda Templara: „Ne nama, ne nama, već imenu tvom“.

Te monete, kao stvaran dokaz toga da se Rusija kreće „u pravom smjeru“ od pravoslavlja prema katoličanstvu, braća Lita su poslali u Vatikan. I konačno, glavno odlikovanje za ruske vojnike postao je katolički Malteški krst. Sa njime je bio odlikovan čak i Aleksandar Suvorov.

Čitav taj religiozni i pravni apsurd, koji je zvanično odobrio Peterburg, izazvao je i kod katolika i kod pravoslavaca zabunu u osjećanjima. Župnik Žoržel u to vrijeme piše:

„Ruski car, koji ne pripada katoličkoj crkvi, već propovijeda raskol Fotija, postao je veliki majstor viteškog reda i religiozno i vojnički, kojemu je papa glavni i prvi naredbodavac. Car Pavle je iznenadio Evropu“.

Govoreći o „raskolu Fotija“, župnik je imao u vidu čuvenog konstantinopoljskog patrijarha, koji je u IX vijeku odigrao jednu od glavnih uloga u raskolu hrišćanske crkve na pravoslavnu i katoličku.

To što je Vatikan bio za smjenu Gompeša, nije u potpunosti označavalo automatsku saglasnost pape na izbor novog velikog majstora viteškog reda pravoslavnog Pavla. Čak je Pio VI sasvim diplomatski odgovorio ovako na prvo pismo o smjenjivanju Gompeša, koje je dobio od braće Lita:

„Pošto je ruski predlog usamljen, on ne može biti dovoljan da se Gompeš liši punomoćstva velikog majstora, treba sačekati i odluke drugih jezika i uvjeriti se koliko je Gompeš kriv u tom prekršaju, koji su pokrenuli protiv njega navedenim predlogom“.

Međutim, proces je dobijao obrte i Vatikan jednostavno nije uspijevao da prati događaje. Oprezni diplomatski odgovor povodom smjenjivanja Gompeša nije još uspio da stigne do Peterburga, a na sto rimskog prvosveštenika već je legao novi zvanični zapisnik o izboru novog velikog majstora.

To, kakvo je lice bilo kod pape, kad je otvorio koverat sa tim začuđujućim zapisnikom, možemo samo pretpostavljati. Pred papom se našla apsurdna činjenca i apsolutno neprihvatljiva za Vatikan. Pored sve privrženosti Pia prema Pavlu I i sve želje Vatikana da utiče na događaje u Rusiji, papa nije mogao da prihvati pravoslavnog cara za velikog majstora katoličkog reda.

Preveo sa ruskog i priredio: Vojin Peruničić

(Nastaviće se)

---