-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

„Kvo vadis?” u režiji Enrika Gvaconija, snimljen na devet rolni za Cines početkom 1912. i pušten u opticaj početkom 1913, film je koji je ustanovio konvencionalni oblik superspektakla i osvojio svjetsko tržište za račun italijanskog filma. Kao adaptacija istoimenog romana nobelovca Henrika Sjenkjeviča, „Kvo vadis?” sadrži izvanredne trodimenzionalne scenografije koje je osmislio Gvaconi, masovne scene s pet hiljada statista, pravu trku zaprega, pravu vatru koja predstavlja paljenje Rima i Koloseum pun pravih lavova koji kreću da rastrgnu hrišćane. Kao igrani film, ovo ostvarenje predstavlja seriju aranžiranih scena, ali je taj spektakl postao pravi svjetski hit koji je producentima donio dvadesetostruku sumu od 480.000 uloženih lira (oko 48.000 američkih dolara po ondašnjem kursu). Uspjeh filma „Kvo vadis?“ je bio tako ogroman da je tehničko osoblje kompanije Cines moralo nekoliko mjeseci da radi dvadeset četiri sata dnevno, u smjenama, da bi zadovoljilo svjetsku tražnju za kopijama. Naslednik filma „Kvo vadis?“ je bio još ekstravagantniji, grandiozniji i specifičniji – Kabirija, film koji je snimila Italia Company 1914. u režiji Đovanija Pastronea (pod imenom Pjero Fosko) uloživši ogromnu sumu od preko milion lira, oko 100.000 američkih dolara u ono vrijeme. Pastrone je napisao scenario pošto je prethodno proveo dvanaest mjeseci istraživačkog rada u Luvru i kako je italijanskom romanopiscu Gabrijelu D'Anunciju platio 50.000 lira u zlatu da mu pozajmi svoje ime za tu priliku i da napiše međunatpise. Sniman šest mjeseci u Torinu sa do tada najmonumentalnijom i najsavršenijom filmskom scenografijom, sa eksterijerima snimljenim na lokacijama u Tunisu, na Siciliji i na Alpima, film „Kabirija” predstavlja epsku sagu o Drugom punskom ratu vođenom između Rima i Kartagine. Na dvanaest rolni se odigrava dramatično prefinjen igrani film snimljen po istorijskoj rekonstrukciji čitave borbe, od paljenja rimske flote u Sirakuzi, što je ostvareno pomoću specijalnih efekata od kojih su neki ostali najbolji tokom još sledećih dvadeset godina, do Hanibalovog prelaska preko Alpa i pljačkanja Kartagine. Kabirija sadrži neke veoma bitne inovacije u oblasti filmske tehnike, koje su mogle da imaju velikog uticaja na reditelje kao što su Sesil B. de Mil i Ernst Lubič, kao i D. V. Grifit. Taj film je prije svega značajan zbog primjene ekstenzivnih, sporih farova, koji su omogućavali kameri slobodno kretanje između ogromnih djelova scenografije, da izdvaja likove u krupnom planu i da, stalnim kretanjem, uvijek mijenja okvir kadra unutar jedne promjenljive dramske akcije. Pastrone i njegov snimatelj inovator, Španac Segundo Čomon (1871–1929), improvizovali su doli-kran (kolica za vertikalni i horizontalni pokret kamere kroz prostor koja je patentirao Pastrone) i primitivan kran pomoću kojih su ostvarivali takve kadrove. Sasvim je sigurno da je Pastrone bio prvi reditelj koji je uopšte pokušao tako nešto u tako velikom obimu, pa je, za neko vijeme, spora vožnja kamere kroz prostor scenografije postala u krugovima industrije poznata kao „Kabirija pokret“. Druge bitne inovacije u vezi s filmom „Kabirija“ bili su sistematska primjena vještačkog (električnog) osvjetljenja radi stvaranja dramskih efekata, primjena pažljive i ubjedljive fotografije, relativno uzdržana gluma i marljiva rekonstrukcija detalja iz tog perioda, kasnije je to postalo znak prepoznavanja Grifitovih i Lubičevih istorijskih filmova.
Pušten u opticaj u vrijeme izbijanja rata i u sjenci tadašnjeg međunarodnog trijumfa mnogo manje vrijednog filma „Kvo vadis?”, film „Kabirija” nije ostvario onakav finansijski uspjeh kakvom su se njegovi producenti nadali. Zapravo, kratak period komercijalne i estetske dominacije italijanskog filma je naglo prekinut kada je izbio Prvi svjetski rat. Ipak, danas je, potpuno jasno da je taj poslednji i najveći od najsjajnijih italijanskih superspektakla predstavljao za Grifita i Lubiča model za njihove poslijeratne istorijske superspektakle, i da je snažno uticao na igrani oblik Grifitovih epskih remek-djela.


(KRAJ)