Binka Željaskova je prvi put posle rada na filmu „A bili smo mladi” iz 1961. ponovo sarađivala sa svojim mužem, scenaristom Hristom Ganevim, na realizaciji filma „Bazen” (1977), koji je osvojio Zlatnu medalju u Moskvi svojom prustovskom pričom o uspomenama iz staljinističkih vremena koje prizivaju stari prijatelji i drugovi, okupljeni oko luksuznog bazena.

Kako se Bugarska približavala proslavi 1300. godišnjice postojanja bugarske nacije (681–1981), Državna uprava za kinematografiju naručila je od filmske industrije da proizvede četiri superspektakla koji bi obilježili velike trenutke nacionalne istorije. U proljeće 1981. na ekranima se pojavio Žandovljev film „Bornskirt maistor”. Ovaj film je romansirana biografija anonimnog slikara koji je 1259. naslikao čuvene tempera freske u Bojanskoj crkvi u predgrađu Sofije, čitavih pedeset godina prije no što će u osvit italijanske renesanse Đoto na Zapadu unijeti naturalizam u religijsko slikarstvo. U filmu su korišćeni ogromni dekori koji su predstavljali srednjovjekovno selo Bojanu i njegovu crkvu, koja je u međuvremenu stavljena pod zaštitu Uneska. Drugi slavljenički film čija se premijera očekivala u 1981. godini, bilo je monumentalno epsko djelo Ljudmila Stajkova (r. 1937) „Kan Acnapyx”, koje govori o masovnoj seobi proto Bugara iz stepa srednje Azije u oblast oko Dunava u vremenu od 679. do 681. godine. Za bugarsku istoriju ovaj događaj ima sličan značaj kao i normanska invazija Britanskih ostrva 1066. za Englesku, jer se zaključio osnivanjem bugarske države i zasnivanjem bugarske nacionalne kulture. Ukupno trajanje filma je šest sati, tako da je prikazivan u tri odvojena dijela. Na njegovo snimanje je utrošeno punih godinu dana, a u masovnim scenama bitaka učestvovalo je nekih pedeset hiljada statista koje je obezbijedila bugarska armija. Prvi dio, „Fanagorir”, događa se u ravnicama azovske Velike Bugarske, u oblasti u kojoj se danas nalazi Kazahstan, iz koje glavni junak (rođak hunskog vođe Atile), posle smrti oca Kana Kubrata i podjele kraljevstva, pokreće svoj narod na put ka novoj otadžbini. Drugi dio, „Seoba”, govori o dvogodišnjem putu na zapad, koji ih vodi preko Dnjepra i Dunava do prijateljskog susreta sa slovenskim plemenima koja žive na obalama plodne delte Dunava. U trećem dijelu filma, „Kan Acnapyx”, prikazuje se Asparuhov podvig, njegova pobjeda nad desetostruko jačom vizantijskom vojskom Konstantina IV Pogonata 680. godine i potonje osnivanje bugarske države u zajednici sa Slovenima. Sa sjajnom tehnovižn i istmankolor fotografijom Borisa Janakijeva i s prebogatim kostimima, film „Kan Acnapyx” je privukao jedanaest miliona gledalaca u prvih šest mjeseci prikazivanja, što svakako predstavlja nacionalni, a možda i svjetski rekord bioskopske posjete računate u odnosu na broj stanovnika, budući da u Bugarskoj živi oko devet miliona stanovnika.

Poslednja dva epska istorijska filma, snimljena u čast proslave hiljadu i tri stotine godina Bugarske, završena su 1983. i 1984. godine. Trodjelni film Georgija Stojanova (r. 1939, u Moskvi) „Konstantin Filozof” prikazuje život Ćirila (Konstantina) i Metodija, braće i svetaca iz devetog vijeka, koji su kao misionari grčko-pravoslavne crkve iz Carigrada krenuli među Moravske Slovene, stvorili ćirilično pismo, koje se i danas koristi u pravoslavnim zemljama i pripremili svoje učenike da izvrše pokrštavanje Bugara 864–865. godine. Film Borislava Šaralijeva „Boris Prvi”, istorijski film iz dva dijela („Pokrštavanje” i „Razgovor o pismu”), rađen na osnovu scenarija Angela Vagenštajna, govori upravo o tom pokrštavanju i o njegovom značaju za cjelokupnu istoriju Bugarske. Kralj Boris stupio je na presto 852, a pokrstio se 864. godine; vladao je trideset sedam godina, sve do 889, a naslijedio ga je njegov sin Simeon koji započinje „zlatno doba” Prvog bugarskog carstva. Opredjeljujući se za hrišćanstvo iz Carigrada a ne za ono koje je dolazilo iz Rima, i uzdižući Simeona na mjesto prestolonasljednika.

PIŠE:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Nastaviće se

---