-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Pri razmjenjivanju pismenih poruka, u kojima se razmatrala problematika alhemijske prirode, često se krila prava sadržina i smisao nekih tajnih alhemijskih recepata. Takav način dopisivanja je imao za cilj da se sačuva tajnovitost pojedinih važnih saznanja, što je potpuno razumljivo, pa su se stoga služili raznim šiframa, pravili aluzije, komunicirali u aluzijama, anagramski i ezopovski. Kada bi naišli na neku „osjetljivu” stvar ili temu, tada bi obično skretali sa direktnog razmatranja i okolišnim putem ukazivali na problematična mjesta i pitanja. I Njutn se, razumije se, služio takvim načinom pisanja, navodeći dosta vješte zagonetne aluzije i nagovještaje, posebno u slučajevima kada je bila u pitanju tehnologija dobijanja zlata. Ipak, i pored njegovih upornih ogleda, ogromnog iskustva i stalnog rada na polju alhemije – nije dostigao željeni cilj da na jeftin način dobija čisto zlato. Uzalud su bili njegovi ogromni napori i velika očekivanja na polju rada u njegovoj laboratoriji gdje je „i danju i noću” gorjela vatra i neprekidno se vršile hemijske reakcije. Od toga je on, ipak, imao velike koristi ne samo kasnije, kada je vodio brigu oko tehnološkog procesa kovanja novca, već i zbog odličnog upoznavanja legura korisnih za izradu izdubljenih ogledala za teleskope.

Njutn je bio iskreno uvjeren u mogućnost pretvaranja elemenata, u njihovu transmutaciju. Otuda su i vršeni njegovi česti, pa i danonoćni eksperimenti u laboratoriji, ne bi li nekako, obavljajući veliki broj ogleda, uspio da otkrije tu veliku tajnu prirode. Kada bi vršio određene, unaprijed planirane oglede, on bi, istovremeno, konsultovao pogodnu literaturu iz te oblasti. Uvijek mu je, u tu svrhu, bio pri ruci čuveni priručnik „De Metalis” (objavljen 1556. g.) čiji je autor Georgijus Agrikola (1494–1555), poznati njemački minerolog, geolog i metalurg. Povremeno bi Njutn konsultovao i knjigu „Okultna filozofija”, čiji je autor Agripa Netesajmski. U tim knjigama, a i mnogima drugim iz svoje bogate biblioteke, on nije mogao da nađe sve ono što ga je interesovalo, a posebno u okviru alhemijskih opita. Posebno je vršio ispitivanje i eksperimente sa antimonom, bakrom, bizmutom, kalajem i mnogim drugim elementima i njihovim spojevima. Sigurno da je Njutn tom prilikom dolazio i do važnih (i neočekivanih) hemijskih otkrića, ali to, nažalost, nikada nije objavio. Uostalom, njemu nije ni bio cilj da planski i sistematski vrši oglede kako bi unaprijedio hemiju i njena saznanja. Njega je, ponavljamo, žarko interesovao postupak hemijskog dobijanja zlata iz drugih elemenata.

Poslednjih godina života Njutn se bavio, takođe, i problemima teologije, posebno hronologije vezane za nastanak pojedinih jevanđelja. Pri kraju života je čak napisao i nekoliko radova, koje je smatrao svojim naročito vrijednim doprinosom tadašnjim crkvenim pitanjima. Izuzetno se bio posvetio rješavanju pojedinih spornih mjesta u Bibliji, tako da je u to vrijeme, kao slavni matematičar, fizičar i astronom, taj svoj rad vrednovao više od svojih genijalnih dostignuća na čisto naučnom polju. Treba napomenuti da se ovaj svestrani stvaralac i djelatnik, jedno kraće vrijeme bavio i politikom. Kao predstavnik svog univerziteta postao je član engleskog parlamenta u kome je proveo vrijeme tokom dva mandata, zastupajući interese stranke torijevaca.

Njutn je u poznijoj životnoj dobi imao velikih problema sa kamencem u bubrezima i žuči. Ponekad su manji kamenčići izbacani putem mokraćnog kanala. Kako je za prijatelje i saradnike imao i tadašnje čuvene engleske ljekare, tim je prije bio u mogućnosti da se sa njima konsultuje u vezi svoga zdravstvenog stanja. O tome se posebno savjetovao sa doktorima Ričardom Midom i Vilijamom Čizldenom, inače članovima Kraljevskog društva, koji su konstatovali da veliki naučnik ima slabosti sa sfinkterima, zbog čega je jedno vrijeme boravio u Batu radi oporavka.


(NASTAVIĆE SE)

---