-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Njutnovi zdravstveni problemi su se posebno ispoljili tokom 1722. i naredne godine, pa je tada samo dva puta prisustvovao sjednicama Kraljevskog društva. Iako je imao kočiju i kočijaša, što je inače bila privilegija bogatih građana, on je često pješačio držeći se maksime: „Koristi noge i imaćeš ih”. Zadnjih godina je dosta rijetko boravio u svojoj kući u Londonu, koja se nalazila u Lester fildsu.

Kada se potpuno preselio u Kensington, Njutn je, ipak, povremeno dolazio u London kako bi obavio poneki posao, posebno da bi predsjedavao sjednicama Kraljevskog društva. Poslednju sjednicu kojom je rukovidio održao je 28. februara 1727. godine. Potom je prisustvovao jednom drugom sastanku 2. marta, a Konduit ističe da je tada Njutn izgledao dosta dobro. To potvrđuju i ohrabrujuće riječi, koje je Njutn, smireno i razložno, uputio svome prijatelju Kunduitu, tj. da je „spavao u prošlu nedjelju, od jedanaest uveče do osam ujutru, bez buđenja”. Ipak, starom čovjeku putovanje od Kensingtona do Londona i obrnuto, nije bilo baš najprijatnije što se ubrzo odrazilo i na njegovo zdravstveno stanje. Odmah po povratku iz Londona, Njutn je onemoćao i javili su se raznovrsni bolovi, koji su ga prikovali za postelju iz koje nikada više nije ustao. Interevenisao je doktor Mind, a brigu oko bolesnika je najviše vodio Konduit sa svojom suprugom Katarinom.

Naredne dvije nedjelje Njutn se nalazio u polukomatoznom stanju, a sa njegovog čela su se slivale obilne graške znoja. Umro je 20. marta 1727. godine, da bi samo tri dana kasnije, u djelovodniku Kraljevskog društva, bilo kratko zapisano: „Pošto je mjesto predsjednika upražnjeno zbog smrti ser Isaka Njutna, danas nije bilo sastanka”. Posmtrni Njutnovi ostaci preneseni su u London i sahranjeni u engleskom Parteonu, u Vestminsterskoj opatiji, mjestu rezervisanom za vječni počinak samo članova kraljevske porodice. Tu je Njutn sahranjen 4. aprila, uz sve državne počasti, i uz prisustvo ogromnog broja ljudi, njegovih poštovalaca.

Četiri godine nakon Njutnove smrti (1731), njegovi rođaci su nad grobom tog velikana podigli spomenik, rad umjetnika Vilijama Kenta, ukrašen mnogim prigodnim ornamentima i vajarskim figurama. Na spomeniku su dali da se ukleše sledeći epitaf:

„Ovdje počiva ser Isak Njutn, plemić, koji je gotovo božanskim razumom prvi dokazao s bakljom matematike kretanje planeta, puteve kometa i plime okeana.

On je ispitao razlike svjetlosnih zraka i različita svojstva boja, koje se pri tome javljaju, što ranije niko nije ni naslućivao. Marljiv, mudar i vjeran tumač prirode, starine i Sv. pisma, on je svojom filozofijom potvrđivao veličinu svemogućeg Boga, a svojom naravi oličavao jevanđeosku prostotu. Neka se smrti raduju što je postojao ovakav ukras ljudskog roda. Rođen je 25. decembra 1642, a umro 20. marta 1727. godine.”

Skoro trideset godina nakon Njutnove smrti (1755), u Triniti koledžu, mjestu gdje je ovaj velikan ostvario svoja epohalna otkrića i postigao izvanredna dostignuća, postavljena je bista sa njegovim likom, uz koju je uklesan sledeći natpis: „Razumom je nadmašio ljudski rod” (koji je ispisan na latinskom jeziku, tj. „Qui genus humanum ingenio superativ”; to su stihovi znamenitog rimskog pjesnika Lukrecija Kara, 99-55. g. prije n.e, iz njegovog čuvenog spjeva „O prirodi stvari”). Veliki predstavnik klasicizma u poeziji, engleski poeta Alaksadandar Poup (1688-1744), napisao je sledeći dvostih u čast svog velikog zemljaka: „Priroda i prirodni zakon, sve je to prekrivao mrak./ Bog reče: 'Neka bude Njutn', i svuda sinu svjetlosti zrak”. Ipak, najveći Njutnov spomenik jeste njegovo besmrtno djelo koje mu obezbjeđuje jedno od najpočasnijih mjesta u istoriji naučne i filozofske misli usmjerene na pronicanje u najveće tajne prirode i svijeta.


(KRAJ)