Godine 1904. ministar unutrašnjih djela Božo Petrović, donio je raspis (naredbu) upravnim vlastima o šumama. U čl. 1. ovog akta šume se dijele na državne, plemenske, opštinske, seoske, crkovne i privatne. Nadzor nad sprovođenjem ovog akta vršili su plemenski kapetani i komisije sasatvljene od „tri poštena i savjesna opštinara“ na čelu sa glavnim kmetom.

Šuma kao imovina, u područjima koja su do 1912. godine bila bod Otomanskim carstvom, saglasno zakonima Carevine, smatrala se državnom, odnosno carskom i nije mogla biti u svojini fizičkih lica, te se eventualne tapije izdate od strane pojedinih organa Turske države (izuzev carske Tefterhane u Carigradu) do 1912. godine ne moraju smatarati dokazom o svojini fizičkih lica nad šumom. (Državni arhiv Cetinje, MID, fascikla 132, dokument 230. Raspis ministra unutrašnjih djela oblasnim upraviteljima u novooslobođenenim krajevima). Izuzetak su crkveni posjedi pod šumom, čiju je imovinu štitio i sam sultan o čemu postoje brojni carski berati.

Zakonom o parohijskom sveštenstvu od 1. 1. 1910. godine propisano je da domaćinstva pored dacija (poreza) na imovinu (zemlju oranicu i kosačicu, grla krupne i sitne stoke...) plaćaju i sveštenički prirez. Sveštenički prirez kao i rentu od crkvenih imanja ubirala je država, a za uzvrat je sveštenike u Crnoj Gori tretirala kao državne činovnike. Plate su im bile izjednačene sa platama učitelja. Ukaze o postavljenju sveštenika na parohijama potpisivao je knjaz, lično.

MN: ŠTO JE NA POČETKU DONIJELA KRALjEVINA SHS

Kraljevina SHS bila je ustavna monarhija na čelu sa dinastijom Karađorđevića. Sveštenici svih priznatih vjerskih zajednica u Kraljevini SHS imali su status državnih službenika. Ukaz o postavljenju i godišnjoj zaradi potpisivao je kralj, lično. Prvih godina nakon ujedinjenja materijalni položaj Crkve i sveštenstva bio je gori nego u vrijeme Kraljevine Crne Gore usled čega je bila popunjena tek svaka treća parohija. U ratom razorenoj zemlji crkve i manastiri su opljačkani i razureni. Teškom stanju doprinosio je neodgovoran odnos činovnika u Ministarstvu vera u Beogradu o čemu svjedoči sačuvana prepiska između Mitropolije i Ministarstva vera iz 1924. godine: „Prava sveštenika u Crnoj Gori od ujedinjeanja su sistematski gažena i ignorisana pored svega toga što su ta prava zagarantovana pozitivnim zakonima državnim.“ Crkveno zakonodavstvo nije bilo jednoobrazno uređeno za prostor Kraljevine već su primjenjivani propisi iz ranijih vremena. (AJ Beograd, fond 69, fasc. 191 i dr.)

Prema iskazu o imovini crkava i manastira od 1. 9. 1920. godine, Patrijaršija u Peći posjedovala je sledeću imovinu: tri kuće u varoši Peć, četiri dućana, dvije mehane, jednu pekaru i tri vodenice. Manastir je imao 293 rala oranice, oko 220 kosa livade, 5 motika vinograda, šumu koja nije premjerena ali i štedne uloge u više banaka. Očigledno je da je sva ova imovina posjedovana još u periodu Osmanskog carstva čime se potvrđuju tvrdnje iz naprijed navedenih berata kojima je Carstvo nastojalo da omogući normalan život Crkvi i sveštenstvu.

Međutim, nakon oslobođenja, u Kraljevini SHS crkveni posjedi pali su pod udar agrarne reforme pa time i imovina Patrijaršije u Peći. U oslobođenoj zemlji uslijedilo je novo otimanje crkvene imovine. Jedinu preostalu imovinu Patrijaršije koja nije pala pod udar agrarne reforme, vojne vlasti oduzele su za svoje potrebe. Njivu i pašnjak zv. „Pridvorac“ za potrebe vojske KSHS oduzelo je Ministarstvo Vojske i Mornarice donošenjem rješenja u kojem se Patrijaršija upućuje da pravo svojine na isto dokaže parnicom pred građanskim sudovima. Arhiepiskop i mitropolit pećki Gavrilo (Dožić) u podnesku upućenom Kraljevskom Državnom Savjetu, 12. 6. 1920. godine, navodi:

„Takvo rješenje nije zakonito zbog toga što je Manastir Patrijaršija zemljište „Pridvorac“ imao u svojoj držini do sada, te ako vojna vlast računa, da na isto ima kakvo pravo, trebala je pravo ona da dokaže parnicom pred građanskim sudovima. Nepravično je zato što je vojna vlast dotično zemljište otrgla iz držine Patrijaršiji ne redovnim zakonitim putem, već nasilnim načinom zato, što je bila jača, i kao takva namjerava ovogodišnju ljetinu da požanje i prisvoji i ako je Manastir Patrijaršija i trud i trošak i sjeme za ovogodišnju ljetinu uložio...

PRIREDILA:

ŽIVANA JANjUŠEVIĆ

Nastaviće se

---