-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Do 30. jula 1950. godine na autoput „Bratstvo-jedinstvo” radilo je oko 250.000 pripadnika omladine, oko 70–80.000 pripadnika Armije i oko 14.500 inženjera, tehničara i stručnih radnika. Izgrađena su 382 km kolovoza od sitne kocke, betona i asfalta. Autoput je u ovoj fazi prošao kroz Srbiju i Hrvatsku iako su „drugovi iz Bosne” tražili da prođe i kroz ovu republiku. O tome je raspravljao i Privredni savjet 22. jula 1946. i odbio ovaj zahtjev. U jesen 1947. godine na Novi Beograd stižu prvi graditelji (1.412 brigadira) i počinju pripremne radove. Naredne godine u Beogradu se na gradilištima nalazilo oko 49.800 omladinaca. Najviše se radilo na zgradi Predsjedništva (SIV), Reprezentativnom hotelu („Jugoslavija”) i u Tošinom bunaru. U državnom i partijskom vrhu, suočenom sa nedostatkom radne snage, široko započetom izgradnjom objekata Petogodišnjeg plana, neispunjavanjem plana radova na autoputu 1947. i 1948. i sukobom sa IB-om, izgradnja autoputa i radovi na Novom Beogradu dobili su 1949. godine apsolutni prioritet. Najprije je Politbiro CK KPJ 10. januara 1949. godine riješio da je potrebno da omladina da 160.000 „dobrovoljnih” radnika za ova dva gradilišta, da bi dvije sedmice kasnije, Privredni savjet procijenio da je samo za autoput potrebno 120.000 omladinaca, 25.000 radnika iz frontovskih brigada i 10.000 osuđenika. Privredni savjet je više puta raspravljao o problemu nedostatka radne snage, sa zaključkom da se za prioritetne objekte mora obezbijediti radna snaga i da to pitanje treba „maksimalno zaoštriti”. Teško je reći koliko je na kraju tokom godine zaista bilo radnika na ova dva gradilišta, ali postoji podatak da je Narodna omladina poslala tokom godine oko 197.000 ljudi na ova gradilišta. Iz istog izvora (Narodna omladina) slijedi da je tokom 1949. godine Beograd gradilo oko 58.000 omladinaca svrstanih u 357 brigada, a autoput više od 138.000 omladinaca. Radilo se na Novom Beogradu, Beogradu i u Pančevačkom ritu. Osim omladinskih brigada, radile su i brigade Narodnog fronta, AFŽ-a, invalida i fizičkih radnika. Brigade su bile smještene u 6 logora (3 na Novom Beogradu, 2 u Beogradu i 1 u Ritu). Inače, prema podacima koje daje Lj. Radojković, za sve četiri godine akcije na Novom Beogradu (1947–1950), radilo je 142.389 brigadista. Radovi su završeni 5. novembra 1950. mitingom pred paviljonima Studentskog grada. Omladina je izgradila i oko 90 km pruge Doboj – Banja Luka (mart – decembar 1951). U ovoj akciji učestvovalo je oko 86.000 mladih ljudi uz pomoć 7.900 demobilisanih boraca. Samo za izgradnju ove tri velike pruge i autoputa bilo je potrebno probiti 5 km tunela i sagraditi 103 mosta dužine više od 6 km. Veliki značaj u toku Petogodišnjeg plana imala je i izgradnja industrijskih objekata. Samo je gradilište fabrike teških alatnih mašina u Željezniku (budući „Ivo Lola Ribar”) od aprila do kraja 1947. godine angažovalo oko 15.500 omladinaca uz 2.248 radnika, tehničara i inženjera.
Vrijeme od 1953. do 1958. godine obilježile su lokalne radne akcije. U ovom periodu organizovano je 18.500 ovakvih akcija. U njima je učestvovalo oko 1.070.000 omladinaca svrstanih u 11.000 radnih brigada. Radilo se na podizanju sportskih objekata, omladinskih domova, kulturnih ustanova, izgradnji novih i adaptaciji starih škola, izgradnji puteva, poljoprivrednih i komunalnih objekata. Sa 1958. godinom otpočeo je novi talas saveznih radnih akcija. Na Šestom kongresu Narodne omladine „sa neviđenim oduševljenjem” preuzeta je obaveza da se izgradi kompletan autoput „Bratstva-jedinstva” od Ljubljane do Đevđelije. Sledećih godina nižu se novi kilometri i desetine hiljada omladinaca na raznim dionicama ove trase duge više 1.000 km: 1958. godine 54.000 omladinaca i 79 km trase Ljubljana – Zagreb, 1959. godine 50.000 mladića i djevojaka i 110 km trase Paraćin – Niš i Negotino na Vardaru – Demir Kapija, 1960. 48.000 omladine i 83 km trase Niš – Grdelica i Udovo – Đevđelija, 1961. 48.000 omladine i 138 km puta Grdelica – Skoplje. Dionicu od Paraćina do Osipaonice gradilo je 1962. oko 30.000 graditelja (95,5 km), a radovi na autoputu su okončani 20. oktobra 1963. godine izgradnjom 58,5 km dionice Osipaonica – Beograd (28.000 graditelja). Tako je autoput za devet godina gradilo više od pola miliona omladinaca. Sa pripadnicima vojske i radnicima građevinskih preduzeća broj graditelja je sigurno premašio 600.000.
(Nastaviće se)

---