- VOJISLAV BUDO GLEDIĆ

Pitagora potiče iz imućne trgovačke i zanatlijske porodice, koja mu je obezbijedila potrebna materijalna sredstva sa kojima je mogao da obavi mnogobrojna putovanja po raznim ondašnjim najnaprednijim zemljama. Posjetio je Egipat i države na bliskom istoku Azije, kao i Mesopotamiju. Tako se neposredno upoznao sa mnogobrojnim materijalnim, naučnim i duhovnim dostignućima tadašnjih najrazvijenijih civilizacija. Poslije povratka sa tog putovanja, nije se, međutim, dugo zadržao na Samosu, jer se nije slagao sa načinom upravljanja tadašnjeg tiranina Polikrata. Stoga je napustio zavičajno ostrvo i otputovao u južnu Italiju, gdje je u gradu Krotonu osnovao svoju školu i bratstvo. Pitagorin novoosnovani savez je odigrao jednu od najznačajnijih uloga u političkom, društvenom i obrazovnom razvoju stare Grčke na početku njenog razvoja do najznačajnijeg kulturnog i civilizacijskog uspona staroga vijeka. Međutim, zbog stalnih burnih političkih i društvenih previranja, razmirica i sukoba, koji su se odvijali u čitavoj Grčkoj, kako u metropoli, tako i u mnogim njenim kolonijama, Pitagora je bio prinuđen da u poznim godinama napusti Kroton i da se preseli u Metapont, gdje je i umro u dubokoj starosti, sa blizu osamdeset godina.

O Pitagori, njegovom životu, radu i filozofskim i naučnim dostignućima, a posebno o njegovoj neobičnoj školi i njenim mnogobrojnim polaznicima, kasnija tradicija je isplela čitav niz neobičnih predanja, priča i legendi. U autentičnim istorijskim saopštenjima, nije sačuvano mnogo korisnih i neposrednih podataka koji bi bliže, tačnije i potpunije osvjetljavali ne samo život i djelo samog Pitagore, nego i njegovih mnogobrojnih učenika i sledbenika. Međutim, ono što je taj veliki stvaralac uradio na polju nauke, filozofije, obrazovanja i sveukupne reforme mnogih oblasti, o čemu postoje kasnija svjedočanstva i zapisi, predstavlja jedan od najznačajnijih poduhvata u čitavoj staroj grčkoj duhovnoj i prosvjetnoj djelatnosti. Pitagorina genijalnost se ispoljavala ne samo na teorijskom planu, kao velikog stvaraoca u raznim oblastima nauke i duhovnosti, već i kao izvanredno sposobnog praktičnog djelatnika. Njegova škola ili savez je, zapravo, predstavljao specifično bratstvo koje je imalo neobičan način organizovanja, ponašanja i djelovanja. U okviru svog rada je obuhvatalo i političko obrazovanje i osposobljavanje za državne poslove i funkcije. Pitagorejci su odigrali izvanredno značajnu ulogu ne samo u tadašnjoj, nego i u kasnijoj istorijskoj i društvenoj stvarnosti južne Italije i pojedinih gradova na Siciliji. Iako se sam Pitagora nije direktno bavio politikom niti je bio član državne uprave u bilo kom gradu, ipak je autoritativno upravljao savezom i osposobio veliki broj svojih učenika i nastavljača, koji su potom bili veoma aktivni i uticajni politički i državni djelatnici u mnogim gradovima Velike Grčke (tj. južne Italije).

U okviru Pitagorine škole, odnosno njegovog nadaleko poznatog saveza, o kome ćemo u nastavku feljtona, opširnije govoriti, postojao je specifičan način života i obrazovanja. Svi članovi su bili dužni da se potčinjavaju određenim tačno utvrđenim i propisanim pravilima. Nikako se nije smjelo od toga odstupati, pa je takav način rada i djelovanja istovremeno predstavljao zatvoreni organizacioni sistem, sličan sa tadašnjim religiozno-etičkim zajednicama na Istoku. U okviru tog bratstva, Pitagora je imao glavnu riječ kao vrhovni mudrac i vođa i, takođe, kao izvanredno promišljeni, djelatni i autoritativni učitelj. Njegove misli i riječi su bile neprikosnovene tako da im je pridavan božanski značaj. I sâm Pitagora je smatran za polubožansko biće, kao biće koje je bilo između boga i čovjeka, pa mu je i na taj način iskazivano ogromno poštovanje, a ne samo kao uzvišenom stvaraocu i učitelju. Još za života su mu dodijelili epitet miljenika bogova što je on i opravdao svojim ogromnim doprinosom na mnogim područjima duhovnog, filozofskog, naučnog i društvenog stvaralaštva.

Pitagorejski savez je predstavljao strogo zatvorenu zajednicu koja je opstajala svojim specifičnim životom i u kojoj su se razmatrala mnoga naučna, etička, religiozna, umjetnička i druga pitanja. Sva razmatrana problematika je, uglavnom, morala ostati sačuvana kao najveća tajna i nije se smjela prenositi ljudima koji nisu bili članovi saveza.

Priredio:

MILADIN VELjKOVIĆ

(Nastaviće se)

---