-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Samo manji broj pitanja, za koja je Pitagora smatrao da nemaju neki posebno dublji značaj, smio se prenijeti neupućenima, tj. saopštiti i ljudima koji nisu bili članovi saveza, dakle onima koji nisu bili upućeni u odgovarajuće posebne tajne tog udruženja. Inače, u pitagorejskom savezu su prvi put u staroj Grkoj i žene postale ravnopravne sa muškarcima tako da je veliki broj pripadnica ženskog pola bio dio te zatvorene zajednice. Istina, one su bile supruge, sestre, kćerke ili bliske rođake pojedinih članova škole, ali su i od čitavog saveza prihvatane kao potpuno ravnopravni članovi te specifične moralno-religiozne i intelektualne zajednice.

Ono što je posebno značajno i što je Pitagoru i njegove učenike, nastavljače i sljedbenike uzdiglo u sam vrh kulturnih dostignuća u jednom od najznačajnijih perioda razvoja starogrče nauke, flozofije i obrazovanosti, jeste način na koji su počeli da ispituju svijet i život. Bio je to, naime, jedan od prvih pokušaja racionalnog poimanja postojeće stvarnosti. Otkriće kvantiteta, odnosno količinskih odnosa, koji se najpotpunije izražavaju u brojevima i geometrijskim figurama, predstavljalo je za Pitagoru i njegovu školu duhovno pronicanje u najveće i najdublje tajne svijeta. Zato je Pitagora tom problemu, problemu kvantiteta, pridavao ogroman značaj tako da ga je obogotvorio i smatrao suštinom čitave vasione i čovjekovog života. U tom pravcu je usmjerio i stalno podsticao svoje učenje, ali je ono bilo još uvijek povezano sa jakom i dugotrajnom tradicijom mitologije, religije i misterija. Iz tog razloga su na Pitagoru poseban uticaj imale i orfejske misterije, naročito vjerovanje u seljenje duša (metempsihoza, transmigracija), što je predstavljalo sastavni dio misaonog sistema tog filozofa. Vjerovanje u seobu duša, bilo je od velikog značaja i za izgradnju njegove etike i njene primjene u vaspitavanju, obrazovanju i društvenom djelovaju njegovih pristalica. Kasnije je, upravo, etička problematika postala najznačajniji dio učenja i djelovanja Pitagore i njegovog saveza, pa je i glavna naučna saznanja sa polja matematike i astronomije, prenio u tu sferu svoje aktivnosti.

Objektivna stvarnost se čovjeku prikazuje kao neiscrpno mnoštvo najraznovrsnijih pojava i zbivanja koja se neprekidno mijenjaju. Stoga je trebalo u tom opštem toku utvrditi suštinu, koja bi predstavljala zajedničku osnovu, i koja bi čitav taj neobični svijet objedinjavala. Mislioci su nastojali da proniknu u to veoma složeno i teško pristupačno područje, koristeći ne samo svoje neposredno iskustvo, svjedočanstva svojih čula, nego i svoje duhovne, intelektualne sposobnosti. Trebalo je naći i obrazložiti jedan princip (ili više njih), koji upravlja spoljašnjim svijetom i uslovljava njegovo trajno postojanje, održavanje i mijenjanje. Mnogobrojne i naizgled disparante pojave i zbivanja trabalo je povezati i uskladiti, dajući im prihvatljivo racionalno objašnjenje. Upravo, Pitagori pripada jedno od najznačajnijih i najpočasnijih mjesta u stvaranju jednog samosvojnog poimanja i tumačenja svijeta i izgradnji novog, do tada nepoznatog pogleda, koji će kasnije omogućiti nadovezivanje i usavršavanje sve bogatijeg i raznovrsnijeg viševjekovnog kulturnog i duhovnog razvoja Zapada.

Neposredno prije Pitagore, kao i u njegovo doba, kod starih Grka, i to u jonskim naseobinama na maloazijskoj obali Egejskog mora, počinje da se stvara nova duhovna klima. Prije toga je vjekovima vladao mitološki način posmatranja i tumačenja prirode, čovjeka i svijeta. Mitovi i legende su bile odraz rodovskog društvenog uređenja i kolektivnog života, u kome pojedinac još nije bio dovoljno stekao svijest o sebi kao posebnoj ličnosti, kao individualnom pojedincu. Pored toga, u svijesti Grka je još veoma dugo, i u okvirima gradskog urbanog okruženja, vladalo primitivno doživljavanje svijeta, života i društva koje je nastalo u staro doba, iako su u međuvremenu nastale nove istorijske i društvene okolnosti. Tek su prvi filozofi počeli da prevazilaze i potiskuju stari način posmatranja i tumačenja svijeta.Taj period novog racionalnog razmatranja svijeta i života naziva se kosmološko razdoblje stare grčke filozofske misli.


(Nastaviće se)

---